BAN BIÊN TẬP TYTNT
Con người chúng ta có nguồn gốc từ loài vượn, một loại động vật sống trên cây, ăn các loại quả, và lúc nào cũng vận động. Cách đây cả triệu năm, một cuộc đại hỏa hoạn xảy ra trên trái đất làm thiêu rụi hầu hết cây cối, khiến loài vượn buộc phải sống trên mặt đất và thay đổi cách sinh hoạt. Trải qua rất nhiều năm, để sinh tồn, loài vượn phải ăn từ rau củ mọc trên mặt đất, ngũ cốc, nội tạng và thịt các loại động vật khác, và khi cây cối có cơ hội mọc lại, thực phẩm quen thuộc được đệm thêm là trái cây các loại.
Với một thực đơn đa dạng như vậy, bộ óc của loài vượn dần dần phát triển một cách đột phá. Trải qua hàng triệu năm, loài vượn chuyển hóa trở thành một loại động vật cao cấp nhất sống trên hành tinh này: đó là loài người.
Để trở thành một giống loài cao cấp như vậy, trong quá trình tiến hóa, loài người phải di chuyển từ nơi này đến nơi khác, nảy sinh những sinh hoạt mới như chạy nhảy, leo trèo, bơi lội, chèo thuyền, săn bắn, cưỡi ngựa… Ngoài dinh dưỡng đa dạng, sự vận động đã giúp con người càng ngày phát triển càng hoàn thiện hơn. Bài viết này sẽ phân tích sự lợi ích của vận động trong quá trình tiến hóa và tồn tại của con người.
Vận động cơ thể là gì?
Có thể kể từ những cử động đơn giản nhất như là cái chớp mắt, hít thở, nhai nuốt, lắc cổ, xoay người, khom cúi, đã được coi là vận động. Những sinh hoạt có tính linh hoạt hơn như đi bộ, leo trèo, bơi lội nhẹ khi tắm, chơi đùa, làm việc nhà là những vận động cơ bản trong cuộc sống hàng ngày. Ngày nay, khi xã hội văn minh hơn đã nảy sinh nhiều sinh hoạt thể dục thể thao như thể dục dụng cụ, luyện tập thể hình, chạy bộ, cầu lông, quần vợt, bơi lội, trèo núi, tập võ công, yoga, khiêu vũ, và chơi các loại bóng là những sinh hoạt vận động có tác dụng sinh hoạt cho trái tim (cardio activities).
Cơ thể của con người là một bộ máy rất hoàn chỉnh. Để vận hành bộ máy này, cần có thức ăn, nước uống, không khí, và các nguồn điện vô hình trong môi trường sống. Từ hệ tiêu hóa, thức ăn được nhai nhuyễn từ miệng và đưa vào bao tử và được nhồi bóp ra các dịch dinh dưỡng để thấm qua đường ruột. Cùng lúc đó hệ hô hấp hút không khí vào phổi để lấy oxygen đưa vào tim. Hệ thống tuần hoàn với dòng máu lưu thông không ngừng nghỉ, kết hợp oxygen từ phổi với chất dinh dưỡng từ đường ruột đưa đi nuôi dưỡng các mô rải rác khắp nơi trong cơ thể con người. Cuối cùng hệ bài tiết tống các chất cặn bã qua đường mồ hôi, nước tiểu, và thải các thứ còn lại qua đường hậu môn.
Để bộ máy bao gồm các hệ trên hoạt động được, cần có một sự vận hành khắp châu thân để bộ máy này có thể hoàn tất nhiệm vụ của mình. Thiếu sự vận động bộ máy sẽ hoạt động một cách trì trệ sinh ra các loại bệnh tật mà không do vi khuẩn gây ra.
Do đó có thể nói dinh dưỡng là yếu tố cần thiết giúp cho cơ thể con người phát triển, và vận động giúp cho cho cơ thể vận hành. Khi vận động, mỗi người đã kích thích hàng loạt những phản ứng có lợi cho cơ thể, gồm:
* Máu được bơm nhiều hơn đến các cơ quan, giúp cải thiện quá trình trao đổi chất.
* Não sẽ sản sinh ra những hormone có lợi cho cơ thể, giúp tinh thần phấn chấn hơn.
* Cơ bắp được đàn hồi và tăng cường sức mạnh.
* Xương được phát triển và củng cố.
* Cơ quan tiêu hóa được kích thích, cải thiện hệ thống miễn dịch, tăng cường bài tiết độc tố.
Hậu quả của thiếu vận động
Chuyện xưa kể rằng có ông phú hộ kia bị bệnh biếng ăn mất ngủ, lúc nào cũng cảm thấy uể oải. Vị lương y đến chẩn đoán thấy không có bệnh tật gì. Hỏi ra mới biết là ông phú hộ ăn toàn đồ bổ mà ít vận động nên cơ thể không điều hòa được. Thay vì nói thẳng ra nguyên nhân là thiếu vận động, e rằng ông phú hộ không tin. Vị lương y nói là ông bị trúng tà ở cây đa đầu làng. Để trị con tà này, ông mỗi sáng phải thức dậy sớm, chạy bộ đến cây đa, dùng gậy đánh vào gốc đa 100 cái, rồi đi bộ về, Chừng nào con tà thoát ra thì ông sẽ khỏi bệnh. Qua một tháng vận động như vậy, quả nhiên ông phú hộ ăn được ngủ được và hình thành thói quen đi bộ buổi sáng.
Có người bạn chia sẻ với chúng tôi là gần đây anh ấy bị lên cơn tim (heart attack) phải đi cấp cứu ở bệnh viện. Khi thực hiện thủ thuật soi tim (cardiac catheterization) bác sĩ nói các động mạch tim của anh ấy bị mỡ (fat và cholesterol) đóng hai bên thành mạch máu và chất vôi làm nghẽn bên trong đến 70%. Bác sĩ nói, người khác bị như vậy tim cố gắng đập mà không bơm máu qua được sẽ từ từ ngừng đập và bệnh nhân sẽ tử vong, Trường hợp của anh, tim vẫn tiếp tục đập vì anh tập thể thao đều đặn cho nên tim của anh đã hình thành thói quen đập liên tục dù trong tình huống như vậy. Được biết bạn tôi chơi bóng rổ từ nhỏ và bây giờ đã hơn 60 tuổi vẫn còn khỏe mạnh và tiếp tục sinh hoạt lành mạnh này dù với cường độ nhẹ hơn để duy trì sức khỏe.
Lười vận động gây nhiều mối nguy hại cho sức khỏe, như:
* Tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường: Người ít vận động sẽ đốt cháy quá ít calo, khiến các thụ thể insulin giảm độ nhạy, giảm tiêu thụ lượng đường trong cơ thể;
* Tăng nguy cơ mắc bệnh tim: Thói quen ít vận động khiến năng lượng tích tụ lại trong cơ thể tạo thành mỡ, tăng lượng cholesterol xấu (LDL) và giảm lượng cholesterol tốt (HDL). Đây là các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
* Dễ mắc chứng nghẽn mạch và suy tĩnh mạch: Khi bước qua tuổi trung niên, bạn dễ mắc phải tình trạng suy tĩnh mạch ngoại biên nếu ngồi quá nhiều, ít vận động. Từ đó, dễ hình thành huyết khối ở chân. Tình trạng này sẽ nghiêm trọng nếu cục máu đông di chuyển đến phổi. Bên cạnh đó, ngồi quá lâu còn làm giảm lưu lượng máu chảy về chân, làm tăng thêm áp lực trong tĩnh mạch, dẫn tới tình trạng giãn tĩnh mạch, khiến người bệnh đau đớn.
* Làm chậm quá trình trao đổi chất. Cơ thể không được vận động thường xuyên sẽ khiến quá trình trao đổi chất bị chậm lại, chậm lưu thông máu, tăng nguy cơ mắc một số vấn đề đáng lo ngại về sức khỏe.
* Dễ gây stress và trầm cảm. Những người ít hoạt động thể chất thường dễ bị stress và trầm cảm.
* Gây béo phì. Lười vận động là nguyên nhân hàng đầu gây tăng cân, béo phì vì lượng calo dư thừa trong cơ thể không được đốt cháy đã dẫn tới tình trạng tích tụ mỡ thừa. Người béo phì có nguy cơ cao mắc bệnh mạch vành, sỏi mật, tiểu đường, cao huyết áp, ung thư vú, bệnh tim mạch, ung thư gan, ung thư tuyến tiền liệt, ung thư đại tràng.
* Hệ lụy khác. Đau lưng và vai gáy, giảm tuổi thọ.
Vận động bao nhiêu là đủ?
Qua phân tích ở trên, chúng ta thấy rằng cuộc sống của con người đi liền với vận động. Vận động giúp cho cơ thể vận hành, phát triển, và làm con người khỏe mạnh hơn.
Nhưng vận động bao nhiêu là đủ?
Câu trả lời là tùy theo nhu cầu của bạn. Nhu cầu vận động của một cá nhân trước hết tùy theo sự đam mê vận động của cá nhân và được điều chỉnh bởi chính sức khỏe của cá nhân đó. Một người sinh ra có thể lực yếu, tự nhiên sẽ không nảy ra đam mê chơi các môn thể thao đòi hỏi nhiều cơ bắp được. Do đó tự mỗi cá nhân sẽ biết dừng lại ở điểm mệt của mình. Người Mỹ có câu: “Listen to your body” có nghĩa là thấy đói thì ăn, thấy khát thì uống, thèm gì ăn nấy, thấy cần vận động thì vận động.
Có người, trong đầu lúc nào cũng cảm thấy năng lượng của mình dồi dào nên chơi thể dục thể thao liên tục: sáng bơi lội, trưa leo núi, chiều đi đá banh. Một điều bạn nên hiểu là tạo hóa cho mình cái thân thể để dùng đúng mức trong 80 năm cuộc đời thôi. Nếu bạn dùng quá mức sẽ sớm bị “wear and tear” (hao mòn trước tuổi).
Trong thời đại ngày nay, khi thực phẩm quá dồi dào và cung cấp nhiều chất dinh dưỡng, vận động còn có mục tiêu quân bình năng lượng.
Trung bình mỗi người trong chúng ta cần khoảng 2,000 calo năng lượng để tiêu dùng cho sinh hoạt hằng ngày. Nếu ăn nhiều quá hoăc bổ quá, thì số năng lượng thặng dư sẽ được tích lũy tạo ra những hệ lụy xấu cho sức khỏe chẳng hạn: thặng dư chất bột có thể gây ra bệnh tiểu đường, thặng dư chất béo gây ra chứng mỡ máu và thành mạch máu bị đóng mở gây ra chứng cao huyết áp và béo phì, thặng dư chất đạm gây ra bệnh Gout…
Các hình thức vận động thể dục thể thao giúp cho bạn có sinh hoạt lành mạnh và đốt bớt những năng lượng không cần thiết. Bạn nên có khái niệm về tác dụng và số lượng năng lượng cung cấp trong các loại thực phẩm của mỗi bữa ăn hầu cung cấp đúng mức cho nhu cầu sinh hoạt của bạn. Và bạn dùng thể dục thể thao để tăng cường sức khỏe và điều chỉnh số năng lượng đưa vào cơ thể.
Một bữa ăn trung bình cung cấp cho cơ thể khoảng 800 calo. Ăn ngày ba bữa mang đến 2,400 calo. Mỗi lần chạy bộ, đạp xe đạp, đi treadmill 30 phút đốt được 200 calo. Vận động nhẹ, đi bộ 1 giờ đồng hồ cũng đốt được 200 calo.
Trong khi đó thì lại có những bạn theo đuổi những đam mê như chơi các môn bóng đá, bóng rổ chẳng hạn thì lại cần phải ăn nhiều hơn, uống nhiều hơn để giúp cơ thể có đủ chất và số năng lượng cần thiết cho sinh hoạt thể thao này. Những bạn tập thể hình thì lại cần thêm chất đạm để tạo các cơ bắp cần thiết. Khi tham dự các sinh hoạt như vậy, bạn nên tranh thủ sự cố vấn của các trainer trong lĩnh vực này.
Các hình thức vận động
Căn cứ theo tổ chức y tế quốc tế, trong thời đại này, mọi người, mọi giới nên tập một bài thể dục buổi sáng khoảng 15 phút để khởi động cơ thể và làm máu huyết lưu thông. Bài thể dục này bao gồm sự vận động các chi tiết của cơ thể từ đầu đến chân như: vươn thở, ngực, hông, cổ, vai, trục tay, bụng, eo, chân, đầu gối, cổ tay, gót chân, và nhảy toàn thân. Bài thể dục này sẽ giúp cho bạn có một sức khỏe tốt và giữ được sự trẻ trung lâu dài.
Những người làm việc văn phòng, mỗi ngày nên có thêm 30 phút chạy bộ, hay chạy xe đạp tại chỗ hoặc ngoài trời, hoặc treadmill. Trong 30 phút chạy bộ này, nên xen kẽ một hay lần chạy thật nhanh (cardio) để giúp tim đập thật nhanh để kích thích chu kỳ tuần hoàn của tim và giúp cơ thể tống hết các độc tố ra ngoài. Những ai làm nghề có dính nhiều đến lao động chân tay có thể không cần đến phần thể dục này. Sinh hoạt thể thao này sẽ giúp bạn lúc nào cũng khỏe mạnh và tăng sức đề kháng của cơ thể.
Để cuộc sống được phong phú hơn, tùy theo sở thích và hoàn cảnh, bạn nên tham dự chơi một môn chơi thể thao như các loại bóng, racquetball, tennis, cử tạ, yoga, võ thuật, bơi lội… Những môn chơi đồng đội còn giúp bạn tập tinh thần đồng đội, hợp tác làm việc, và kỹ năng lãnh đạo. Nếu duy trì được hoạt động thể thao này, bạn chẳng những có hệ thống tim mạch tốt hơn, mà còn giúp bạn tạo được một thể hình gợi cảm hơn.
Kết luận
Tóm tắt lại thì vận động là một nhu cầu cho sự sinh tồn của cơ thể con người. Người không năng vận động sẽ khiến cơ thể bị trì trệ dẫn đến các loại bệnh tật và sẽ không sống được lâu.
Cùng với dinh dưỡng đúng mức, sự vận động không ngừng nghỉ, đã tạo ra cho con người một vóc dáng mỹ miều hơn so với các loại động vật khác cùng tồn tại trên quả địa cầu. Những ai hiểu rõ tác dụng và lợi ích của việc vận động có thể duy trì một sức khỏe tốt, một tinh thần lạc quan, và một cuộc sống lành mạnh và phong phú hơn. Chưa kể đến một yếu tố thẩm mỹ là có một thân hình dễ nhìn và hấp dẫn thu hút người khác phái.
Tục ngữ Việt Nam có câu: “Một tâm hồn trong sạch trong một thể xác khỏe mạnh”. Thực tế đã chứng minh là những người có sinh hoạt thể dục thể thao tốt thường có tấm lòng bao dung hơn và có cuộc sống lành mạnh hơn.
Ban biên tập “Tạp chí Tôi Yêu Tiếng Nước Tôi” mong quý độc giả có một kế hoạch tốt trong việc vận động và rèn luyện bản thân để tăng cường sức khỏe và có một cuộc sống lành mạnh với gia đình.Chúc bạn đọc luôn được vui khỏe trẻ trung!
