Một bài báo trên tờ Smithsonian hôm thứ Năm 20/2/2025 đã gây nên một cuộc tranh luận sôi nổi trong giới khoa học về ý tưởng sự sống thông minh có thể tồn tại ngoài Trái Đất.
Liên quan đến đề tài này, từ lâu, giới khoa học đã dựa vào mô hình “các bước khó” (hard steps) của nhà vật lý lý thuyết người Úc Brandon Carter, được đề xuất vào năm 1983. Mô hình này cho rằng sự sống thông minh trên Trái Đất là kết quả của một chuỗi các sự kiện hiếm hoi, như sự phát triển của tế bào phức tạp và quá trình quang hợp tạo ra oxy. Nói cách khác, sự sống của chúng ta là một may mắn hiếm hoi của vũ trụ.
Tuy nhiên, một nhóm các nhà khoa học tại Đại học Penn State đã đưa ra một quan điểm hoàn toàn mới. Họ cho rằng sự sống thông minh không phải là điều quá khó xảy ra. Nghiên cứu của họ, được công bố trên tạp chí Science Advances, lập luận rằng khi Trái Đất đạt đến các điều kiện cần thiết cho sự sống thông minh, khả năng tiến hóa lên nấc thang tiếp theo sẽ tăng lên. Họ cho rằng con người đã tiến hóa ngay khi điều kiện cho phép, chứ không phải là một sự ngẫu nhiên may mắn.
Jennifer Macalady, một nhà địa chất học tại Penn State, giải thích rằng Trái Đất chỉ có thể ở được với con người từ khi lượng oxy trong khí quyển tăng lần thứ hai, khoảng 0,5 tỷ năm trước. Điều này có nghĩa là con người không thể tiến hóa trên Trái Đất trước thời điểm tương đối gần đây đó.
Dan Mills, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết mô hình của họ cho thấy các “bước khó” có thể không thực sự tồn tại. Những bước tiến hóa trong quá khứ, vốn được coi là cần thiết cho sự tồn tại của con người, có thể không khó hay khó xảy ra trong khoảng thời gian có sẵn.
Vậy, chúng ta là một sự may mắn của vũ trụ hay là kết quả tất yếu của một hành tinh có sự sống?
Câu trả lời vẫn chưa rõ ràng. Các nhà khoa học cần thêm nhiều nghiên cứu cả trên Trái Đất và trong không gian để xác định sự sống thông minh hiếm hoi như thế nào. Họ cần xác định thời điểm môi trường bề mặt Trái Đất trở nên phù hợp cho mỗi “bước khó”, và liệu mỗi bước chỉ xảy ra một lần hay nhiều lần một cách độc lập. Các nhà thiên văn học cũng cần tiếp tục quan sát các hành tinh khác để tìm kiếm các dấu hiệu của sự sống.
Cuộc tranh luận này không chỉ là một vấn đề khoa học thuần túy, mà còn liên quan đến vị trí của chúng ta trong vũ trụ. Liệu con người là một sản phẩm độc nhất vô nhị, hay chỉ là một kết quả tự nhiên của sự tiến hóa? Đó là một câu hỏi lớn mà khoa học vẫn đang tìm kiếm lời giải đáp.
