Sự sống và cái chết, hai khái niệm tưởng chừng như đối lập tuyệt đối, nay đang được nhìn nhận lại dưới một góc độ mới mẻ và đầy thách thức.
Các nghiên cứu gần đây đã hé lộ một “trạng thái thứ ba” đầy bí ẩn, nơi tế bào của sinh vật đã chết vẫn tiếp tục hoạt động, thậm chí phát triển những chức năng sinh học mới. Điều này không chỉ làm lu mờ ranh giới giữa sự sống và cái chết mà còn mở ra những chân trời mới cho y học.
Hãy tưởng tượng, trong những bộ phim khoa học viễn tưởng như Frankenstein hay Re-Animator, xác người được hồi sinh, tồn tại trong một trạng thái lơ lửng giữa sống và chết. Trước đây, điều này chỉ có trong tưởng tượng, nhưng nay, khoa học đã chứng minh khả năng tồn tại của “trạng thái thứ ba” này ở cấp độ tế bào.
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Physiology, do Giáo sư Peter Noble từ Đại học Washington ở Seattle và Alex Pozhitkov từ Trung tâm Y tế Quốc gia City of Hope ở Duarte, California, dẫn đầu đã chỉ ra rằng, sau khi sinh vật chết, tế bào của chúng vẫn có thể tiếp tục hoạt động, thậm chí phát triển những khả năng mới mà chúng chưa từng có khi sinh vật còn sống.
Vậy điều gì đã tạo nên “trạng thái thứ ba” kỳ diệu này? Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tồn tại và hoạt động của tế bào sau khi sinh vật chết. Điều kiện môi trường, như nhiệt độ và nguồn năng lượng có sẵn, đóng vai trò quan trọng. Khả năng tiếp cận nhiên liệu và chuyển hóa năng lượng cũng quyết định đến sự tồn tại và chức năng của tế bào sau khi chết.
Tuổi tác, sức khỏe, giới tính và loài của sinh vật cũng là những yếu tố then chốt. Ví dụ, tế bào bạch cầu ở người chết sau 60 đến 86 giờ sau khi chết, trong khi tế bào cơ xương ở chuột có thể tái tạo sau 14 ngày. Tế bào xơ từ cừu và dê thậm chí có thể được nuôi cấy đến một tháng sau khi chết.
Hoạt động trao đổi chất cũng đóng vai trò quan trọng. Những tế bào hoạt động mạnh, cần nguồn cung cấp năng lượng liên tục và đáng kể để duy trì chức năng, khó nuôi cấy hơn những tế bào có nhu cầu năng lượng thấp hơn. Kỹ thuật bảo quản như đông lạnh có thể cho phép các mẫu mô như tủy xương hoạt động tương tự như nguồn từ người hiến tặng còn sống.
Một trong những phát hiện đáng kinh ngạc nhất là khả năng tự tổ chức của tế bào da ếch đã chết thành những sinh vật đa bào được gọi là “xenobots”. Những “robot sống” tí hon này có thể di chuyển, tự chữa lành và tương tác với môi trường xung quanh. Tương tự, tế bào phổi của người cũng có thể tự tập hợp thành những sinh vật đa bào nhỏ gọi là “anthrobots”, có khả năng di chuyển và thậm chí tự sửa chữa.
“Trạng thái thứ ba” không chỉ mở ra những chân trời mới trong sinh học mà còn hứa hẹn những ứng dụng đột phá trong y học. Liệu tương lai này có giống như trong phim Re-Animator, nơi mô được tái tạo dẫn đến những hậu quả thảm khốc? Câu hỏi này vẫn còn bỏ ngỏ. Tuy nhiên, việc hiểu sâu hơn về cách thức tế bào hoạt động và biến đổi trong “trạng thái thứ ba” có thể mang đến những phương pháp điều trị mới, cá nhân hóa và hiệu quả hơn.
Nghiên cứu này đặt ra những câu hỏi về định nghĩa của sự sống và cái chết, đồng thời mở ra những hướng nghiên cứu mới đầy tiềm năng. Liệu chúng ta có thể khai thác “trạng thái thứ ba” này để phục vụ cho lợi ích của con người? Thời gian sẽ trả lời. Nhưng chắc chắn một điều, lĩnh vực sinh học này đang trở nên vô cùng thú vị và hứa hẹn những khám phá đột phá trong tương lai.
