Cục Dự trữ Liên bang (FED) hôm thứ Tư vừa tăng lãi suất cơ bản (prime rate) lên nửa %, đưa nó lên đến khoản từ 4,25% đến 4,5%, mức cao nhất trong 14 năm qua, theo AP.
Lần tăng lãi suất mới nhất của FED —lần thứ bảy trong năm nay — sẽ khiến người tiêu dùng và doanh nghiệp cần vay tiền mua nhà, xe hơi và những món hàng lớn khác phải trả lãi xuất thậm chí còn cao hơn trước đây. Mặt khác, những ai có tiền để dành, có thể sẽ kiếm được nhiều tiền lời hơn một chút.
Mức tăng lãi suất hôm thứ Tư thật ra thấp hơn (.5% so với .75%) của bốn lần tăng liên tiếp trước đó. Sự giảm tốc phản ánh hai điều: lạm phát giảm và sự hạ nhiệt của nền kinh tế.
Trước tình trạng lãi suất vẫn tăng, nhiều nhà kinh tế nói lo rằng không thể tránh khỏi suy thoái kinh tế — và kéo theo đó là tình trạng mất việc làm có thể gây khó khăn cho những ai vốn đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi lạm phát.
Điều gì khiến lãi xuất tăng?
Câu trả lời ngắn gọn: Lạm phát. Trong năm qua, lạm phát ở Hoa Kỳ lên đến mức 7,1% – tuy đã giảm trong năm tháng liên tiếp, nhưng vẫn ở mức cao đáng kinh ngạc.
Mục tiêu của FED là làm chậm nhịp chi tiêu của người tiêu dùng, do đó giảm nhu cầu về nhà ở, xe hơi và các hàng hóa và dịch vụ khác, cuối cùng là hạ nhiệt nền kinh tế và làm cho giá cả thấp xuống.
Chủ tịch FED, ông Jerome Powell thừa nhận rằng việc tăng mạnh lãi suất sẽ mang lại “phiền muộn” cho một số gia đình nhưng đó là việc cần phải làm để đối phó với lạm phát.
Ai sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất?
Scott Hoyt, nhà phân tích của Moody’s Analytics cho rằng bất kỳ ai cần vay tiền để mua những món hàng lớn như nhà, xe hơi, sẽ bị ảnh hưởng.
“Lãi xuất cao làm tăng đáng kể các khoản chi tiêu hàng tháng của người tiêu dùng, và cũng ảnh hưởng đến những ai có mức nợ thẻ tín dụng cao.” Ông Hoyt nói.
Tuy nhiên, ông nhận định:
“Tôi không chắc lãi suất là mối quan tâm hàng đầu của hầu hết người tiêu dùng trong lúc này. Mọi người có vẻ lo lắng hơn về giá thực phẩm và giá xăng cao. Ảnh hưởng của lãi xuất là điều mà nhiều người chưa hiểu lắm.”
Người dùng thẻ tín dụng bị ảnh hưởng ra sao?
Ngay cả trước lần tăng lãi xuất này của FED, lãi suất của thẻ tín dụng đã đạt mức cao nhất kể từ năm 1996, theo Bankrate.com, và có thể sẽ tiếp tục tăng.
Trước tình trạng giá cả vẫn leo thang, nhiều dấu hiệu cho thấy người Mỹ ngày càng dựa vào thẻ tín dụng để giúp duy trì mức sinh hoạt. Theo FED, tổng số nợ trên thẻ tín dụng hiện lên tới 900 tỷ đô la, mức cao kỷ lục, ngay cả khi con số này chưa được điều chỉnh theo lạm phát.
John Leer, kinh tế gia trưởng tại công ty nghiên cứu Morning Consult, cho biết kết quả thăm dò của họ cho thấy nhiều người Mỹ đang phải dùng đến tiền tiết kiệm họ tích lũy được trong thời kỳ đại dịch, hay phải dùng thêm thẻ tín dụng. Đến một lúc nào đó việc lãi suất tăng có thể sẽ khiến những người này khó trả nơ hơn.
Những người có điểm tín dụng thấp và vì thế không được hưởng lãi suất thấp đã đang phải trả lãi xuất cao hơn đáng kể và sẽ phải tiếp tục như vậy.
Còn người có tiền để dành?
Lãi xuất tăng cao giúp cho những tài khoản để dành dài hạn và chứng chỉ tiền gửi (CD) đạt mức lời cao chưa từng thấy kể từ năm 2009, điều đó có nghĩa là những ai có điều kiện nên tăng mức để dành tối đa có thể. Tương tự, bạn cũng có thể kiếm được nhiều tiền lời hơn từ trái phiếu và các khoản đầu tư có thu nhập cố định khác.
Tuy nhiên nói chung, ngân hàng thường có xu hướng tận dụng việc FED tăng lãi suất để áp đặt lãi suất cao hơn lên người đi vay, nhưng không nhất thiết phải cho người có tiền bỏ vào quỹ tiết kiệm mức lãi xuất cao hơn.
Liệu lãi xuất tăng có ảnh hưởng việc mua nhà?
Tuần trước, công ty thế chấp cho vay tiền mua nhà liên bang Freddie Mac báo cáo rằng tỷ lệ trung bình của thế chấp 30 năm giảm xuống còn 6,33%. Điều đó có nghĩa là lãi suất vay tiền mua nhà hiện giờ vẫn đắt gấp đôi so với một năm trước đây.
Lãi suất thế chấp không phải lúc nào cũng di chuyển song song với lãi suất của FED. Thay vào đó, thường có xu hướng theo đi theo lãi suất trái phiếu kho bạc 10 năm.
Doanh số bán nhà đã giảm trong chín tháng liên tiếp vì lãi xuất vay tiền đã trở thành một trở ngại quá lớn cho những người tiêu dùng vốn đã phải chi trả nhiều hơn cho thực phẩm, xăng và các nhu yếu phẩm khác.
Tuy nhiên nếu vẫn có điều kiện mua nhà, đây là lúc bạn có nhiều lựa chọn hơn bất cứ lúc nào trong năm qua.
Nếu bạn muốn mua xe thì sao?
Theo trang Edmunds.com, kể từ khi FED bắt đầu tăng lãi suất vào tháng Ba, lãi xuất mua xe mới trung bình đã tăng hơn 2% từ 4,5% lên 6,6% trong tháng 11. Lãi xuất mua xe cũ, trong khi đó, tăng 2.1% lên đến 10.2%. Thời gian cho vay nợ mua xe mới trung bình là dưới 70 tháng và mua xe cũ là dài hơn 70 tháng.
Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là số tiền phải trả hàng tháng, con số mà hầu hết mọi người dựa vào để mua xe. Edmunds cho biết kể từ tháng Ba, tiền trả hàng tháng cho xe mới đã tăng trung bình từ $61 lên đến $718, và tiền trả cho xe cũ tăng khoảng 22 đô la mỗi tháng lên đến 565 đô la.
Ivan Drury, giám đốc thông tin của Edmunds cho biết tổng số lãi xuất phải trả cho một chiếc xe mới giá trung bình 47.000 đô la sẽ là 8.436 đô la. Con số này đã khiến nhiều người ngần ngại khi cân nhắc có nên mua xe hay không.
“Tôi nghĩ chúng ta đang bắt đầu thấy mức lãi suất (cao) đang giúp FED thực hiện điều họ muốn.” Ông Drury nói. “FED, đang lấy đi sức mua để bạn không thể mua xe nữa, vì sẽ có ít người có khả năng trả nợ hơn.”
Bất kỳ sự tăng lãi suất nào của FED đều ảnh hưởng đến túi tiền người đi vay nợ, dù có thể các nhà sản xuất sẽ bù đắp một chút để khuyến khích người mua. Drury dự đoán rằng giá xe mới sẽ bắt đầu giảm xuống trong năm tới khi nhu cầu giảm đi một chút.
Lãi xuất tăng có ảnh hưởng đến tiền điện tử (Crypto)?
Các loại tiền điện tử như bitcoin đã giảm giá kể từ khi FED bắt đầu tăng lãi suất. Nhiều cổ phiếu công nghệ được định giá cao trước đây cũng vậy.
Lãi suất cao hơn có nghĩa là các tài sản an toàn như Trái phiếu Kho bạc trở nên hấp dẫn hơn với giới đầu tư vì mức lời tăng. Điều đó làm cho các loại đầu tư có rủi ro cao như cổ phiếu công nghệ và tiền điện tử trở nên kém hấp dẫn hơn.
Tuy nhiên, bitcoin vẫn tiếp tục phải đối phó với các khó khăn khác không liên quan gì đến chính sách kinh tế của FED. Ba công ty tiền điện tử lớn đã thất bại, gần đây nhất là sàn giao dịch nổi tiếng FTX, làm lung lay niềm tin của các nhà đầu tư tiền điện tử.
Còn công ăn việc làm?
Một số kinh tế gia cho rằng rằng việc sa thải nhân công có thể cần thiết vì giá cả tăng cao. Họ lý luận rằng thị trường lao động khó kiếm người khiến mức lương nhẩy vọt và đẩy lạm phát lên cao hơn. Tuy thế các công ty vẫn tiếp tục tuyển người trong tháng 11.
“Số lượng việc làm tiếp tục vượt quá số người muốn đi xin việc, điều này cho thấy các công ty vẫn đang gặp khó khăn khi cần người.
Sinh viên mượn tiền đi học có bị ảnh hưởng?
Sinh viên vay tiền đi học nên chuẩn bị trả tiền hàng tháng cao hơn khi lãi suất tăng. Hiện lãi xuất vay tiền đi học từ liên bang đang ở khoảng từ 5% đến 7,5%.
May thay, hiện sinh viên có nợ không phải trả tiền lời từ giờ cho đến mùa hè năm 2023, theo một biện pháp khẩn cấp được chính phủ Biden đưa ra vào thời gian đầu của đại dịch. Tổng thống Joe Biden cũng tuyên bố xóa nợ lên tới 10.000 đô la cho hầu hết sinh viên và tới 20.000 đô la cho những sinh viên được nhận Pell Grant – một chính sách hiện đang bị thách thức tại tòa.
Liệu lãi xuất có giảm?
Có vẻ như ngày càng khó có khả năng lãi suất sẽ sớm giảm xuống. Hôm thứ Tư, FED đã báo hiệu rằng họ sẽ tăng lãi suất lên khoảng 5,1% vào đầu năm tới – và giữ ở mức đó cho đến hết năm 2023.
