LÝ THÀNH PHƯƠNG
Với mục đích cung cấp một cái nhìn tổng quát về nghề nghiệp và cơ hội thăng tiến dựa cho những em mới chuẩn bị vào đời, hay cho những ai mới đến định cư, bài viết này dựa trên kinh nghiệm sống và làm việc của tác giả trong ngành kế toán cho các doanh nghiệp nhỏ (small business) trên đất Mỹ.
Là một quốc gia tiên tiến với nền kinh tế mạnh nhất thế giới, nước Mỹ đã hình thành và phát triển các lĩnh vực kinh tế đến một mức cao độ. Các ngành từ nông nghiệp, công nghiệp, thương nghiệp, xây dựng, du lịch, giáo dục, giải trí, nghiên cứu và sáng tạo luôn luôn cần người để bổ sung vào lực lượng lao động, và lúc nào cũng có cơ hội cho những ai muốn tìm cách trở mình trở thành chủ cả.
Trong thời đại hiện nay, công nghiệp là lĩnh vực cần nhiều lao động nhất. Bạn có thể hình dung một số vùng công nghiệp điển hình như Silicon Valley ở miền Bắc California chuyên về thiết bị điện tử, Los Angeles thì có nhiều hãng sản xuất thiết bị nặng, Seattle có hãng máy bay Boeing, khu vực Ngũ Đại Hồ sản xuất xe hơi, nhiều vùng ở tiểu bang Texas sản xuất dầu hỏa …
Trong lĩnh vực công nghiệp, công việc tùy theo trình độ học vấn và kinh nghiệm, bắt đầu bằng Assembler, Technician, đến Engineer và nếu đủ giỏi có thể lên đến chức Manager một ban hay thậm chí các vị trí trong Ban quản trị xí nghiệp. Vị trí càng cao và càng quan trọng thì mức lương sẽ cao tương xứng với công việc của bạn.
Vậy thì bạn muốn mình làm ở vị trí nào?
Nếu cho tôi lựa chọn thì tôi sẽ chọn vị trí nào làm cho khỏe mà trả lương cao nhất. Nhưng chuyện trên đời đâu có dễ như vậy, không thể nào nằm dưới gốc sung chờ quả rơi vào miệng. Nếu muốn làm ở vị trí cao và lãnh được nhiều tiền thì bạn phải có trình độ bao gồm kiến thức, kinh nghiệm, và hơn thế nữa là khả năng quản trị. Mọi thành quả đều do nỗ lực và khi đạt được, bạn mới cảm thấy hãnh diện và xứng đáng để hưởng phần thưởng của mình.
Nếu không có bằng đại học hay nghề chuyên môn thì bạn sẽ bắt đầu bằng một công việc với mức lương tối thiểu như Assembler trong các hãng xưởng và mỗi năm theo kinh nghiệm gia tăng, lương của bạn sẽ tăng thêm khoảng 1 đô la một giờ. Lương tối thiểu ở California năm 2024 trung bình là $16/giờ.
Nếu như có được thời gian chuẩn bị, thí dụ như bạn hay con của bạn lớn lên ở đây, thì việc chuẩn bị một trình độ nên qua con đường đại học. Nếu có bằng 2 năm đại học thì bạn có thể kiếm được việc làm tương đương với chức vụ Technician. Lương trung bình của Technician ở California là $25/giờ. Còn nếu có một bằng Engineer qua 4-5 năm đại học, bạn có thể khởi đầu với mức lương kỹ sư khoảng $35/giờ và thăng tiến đều đều theo kinh nghiệm.
Mỗi lần đi học là mỗi lần khó, nhất là khi đã có công ăn việc làm và bận bịu với cuộc sống. Theo kinh nghiệm của chúng tôi thì khi còn trong tuổi học, bạn nên cố gắng học cho đến nơi đến chốn. Dù có phải mượn tiền Student Loan đi nữa, nếu có điều kiện thì lấy luôn cái Medical Doctor, Dentist, Pharmacist, hay MBA (Master of Business and Administration). Những kiến thức trong trường đại học sẽ giúp cho bạn có một bản lĩnh để sống ở đời dù cho cái bằng cấp của bạn không dùng đúng cho công việc sau này.
Nói như vậy thì bạn nên đi học, nếu không có gì cản trở, để khi vào đời bạn sẽ có được cái job tốt hơn. Nếu như không đủ điều kiện và thời gian để hoàn tất một chương trình đại học 4 năm, thì học một cái nghề (vocational school) cũng không phải là một lựa chọn tệ. Thực tế cho thấy, có nhiều người, khi hết bậc trung học, chỉ học một nghề sửa xe thôi cũng ăn nên làm ra và thành công không kém vì các vị bác sĩ học 10 năm đại học.
Dưới đây là một số nghề dễ kiếm việc và có mức lương khá cao:
Lĩnh vực y tế: Y tá, X-ray Technician, Medical Technical Service, Y sĩ (Nurse Practitioner), Bác sĩ – Phụ tá Dược sĩ , Dược sĩ, Dental Assistant, Hygienist, Dentist, và Optometrist.
Lĩnh vực kỹ thuật: Electronic Technician, Computer Technician, Machinist, Kỹ sư điện, Kỹ sư điện toán (Computer Engineer – Computer Scientist – Programmer), Kỹ sư các ngành khác.
Lĩnh vực thẩm mỹ: thợ cắt tóc (Barber), uốn tóc các loại (Cosmetologist), Nail Technician, Facial, Massage …
Lĩnh vực kỹ thuật đời sống : Electrician, Plumber, Auto Mechanic.
Lĩnh vực xây dựng: Land Developer, Architect, License Constructor và ngay cả một Handyman là một người biết sửa ống nước, thông ống cống, sơn nhà, sửa chữa lặt vặt cũng kiếm được khá tiền.
Nhà hàng & Siêu thị: Thường thì lương ở mức tối thiểu, trừ trường hợp có kinh nghiệm quản lý được làm Manager. Tuy nhiên nếu bạn có học qua Chef Cook thì có cơ hội làm ở các nhà hàng Mỹ với mức lương cao hơn.
Lĩnh vực giáo dục: Teacher Aid (good cho sinh viên đang đi học) Teacher Assistant, Teacher.
Kế toán & Thuế vụ: Staff Accountant, Accountant, Tax Preparer, Enrolled Agent, CPA.
Địa ốc & Tín dụng: Real Estate Agent, Loan Processor, Loan Officer, Property Management.
Văn phòng luật: Paralegal, Attorney at Law.
Lọt sàng thì rớt xuống nia
Có anh bạn học chung đại học ở trường UC San Diego. Nói chung học trình trong hệ thống UC ở California tương đối khó, vì vậy, mặc dù cũng chăm học và có nhiều cố gắng, nhưng khi ra trường GPA của anh ấy chỉ hơn 2 chấm một chút thôi.
Thường mỗi năm vào lúc sinh viên tốt nghiệp thì có nhiều hãng lớn nhỏ vào tận trường để phỏng vấn và tuyển người. Những anh chị tốt nghiệp với điểm số cao thường được nhận tại chỗ. Những người có điểm thấp hơn phải đi ra ngoài tìm việc qua các hệ thống quảng cáo. Riêng anh bạn mình thì những ngày phỏng vấn tại trường, không có một công ty nào cho anh một cơ hội gặp gỡ.
May thay, hồi thời đi học đại học, anh có gia nhập vào lực lượng quân đội trừ bị (The Army Reserve), cho nên có một phái đoàn của quân đội vào trường phỏng vấn tìm người dân sự để làm cho quân đội sắp xếp phỏng vấn anh.
Vì số người phỏng vấn thì nhiều, mà theo thứ tự ưu tiên căn cứ theo GPA, cho nên mãi đến 5 giờ chiều, giờ kết thúc của ngày phỏng vấn cuối cùng mà vẫn chưa đến lượt của anh. Đoàn phỏng vấn phải quay về Los Angeles chiều hôm đó để ngày mai đáp chuyến bay về căn cứ ở Texas. Thấy anh có vẻ khẩn khoảng quá, ông trưởng đoàn phỏng vấn nói nếu như anh không ngại lái xe lên Los Angeles, ông sẽ phỏng vấn anh tại khách sạn của ông vào sáng ngày mai trước khi ông ra phi trường.
Cuộc phỏng vấn diễn ra tốt đẹp, nhưng vì kết quả học tập của anh hơi tệ nên người phỏng vấn viên không có job nào thích hợp với anh được. Nhưng ông sếp trưởng toán thấy anh có lòng thành và là lính trừ bị nên ông ấy cho anh một cơ hội hiếm có đó là cho anh một học bổng của quân đội đi học lấy bằng Thạc sĩ (Master Degree). Nếu khi tốt nghiệp trường này, anh chứng tỏ được khả năng học tập mới thì quân đội sẽ mướn anh.
Hai năm sau, anh bạn mình tốt nghiệp với điểm khá tốt. Và với kiến thức Thạc sĩ của ngành quân đội đang cần, anh được họ mướn với số lương còn cao hơn lương Kỹ sư với hai năm kinh nghiệm của những người đồng môn tốt nghiệp điểm cao của hai năm trước đó.
Gà què ăn quẩn cối xay
Riêng bản thân tôi, khi ra trường có điểm số khá cao được xếp vào hàng Danh dự (Honor), cho nên được tiếp kiến nhiều cuộc phỏng và không lâu sau thì được một hãng lớn nhận vào làm. Tuy nhiên, sự nghiệp làm công của tôi có nhiều lận đận. Sau hai năm làm việc, vì mẹ mất nên tôi hơi bị thất chí và chểnh mảng với công việc, hậu quả là bị layoff.
Vào những năm đó kinh tế nước Mỹ đi vào giai đoạn khủng hoảng nên không dễ gì kiếm lại được việc làm hợp với trình độ và khả năng của mình. Sau hơn cả năm đi xin việc và phỏng vấn nhiều nơi mà không công ty nào mướn, tôi rất ư là thất vọng.
Vào lúc ấy, có một người bạn khuyên là nên nhân cơ hội này chuyển nghề làm dịch vụ. Anh ấy nói là ở Cali này có rất nhiều người Việt sinh sống. Có rất nhiều người không biết tiếng Anh và có người thì biết tiếng Anh khá nhưng không rành về luật lệ. Cho nên, với người có trình độ đại học, có chút hiểu biết về sinh hoạt và luật lệ thì có thể giúp những người đồng hương khác trong các dịch vụ như phiên dịch, điền đơn các loại, thậm chí có thể bán bảo hiểm, khai thuế đơn giản, và rất nhiều dịch vụ khác.
Cuối cùng thì tôi cũng nghe lời khuyên của anh ấy mở một văn phòng làm đủ các loại dịch vụ. Ban đầu không có nhiều khách hàng nên đi tòa phiên dịch, dịch giấy tờ, notary public, giúp đi mua bảo hiểm xe, thậm chí giúp đồng hương đi trả giá với Dealer mua xe tôi cũng làm luôn. Việc nào cũng có giá và được đền bù xứng đáng. Càng làm thì càng có nhiều kinh nghiệm và uy tín nên được sự giới thiệu của khách hàng đến những người mới đến. Vào lúc đó lương Kỹ sư chỉ có $30,000 một năm hay $2,500 một tháng. Tôi chỉ cần sáng giúp một đồng hương chiều thêm một người nữa và mỗi người chỉ cần độ hơn một tiếng đồng hồ thì kiếm được mỗi ngày 100 đô, bằng lương lúc trước làm Kỹ sư.
Sự nghiệp dịch vụ không phải chỉ dừng lại 100 đô một ngày. Với số lượng khách hàng ngày càng đông, nếu như bạn có những khả năng cao cấp hơn có thể đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng của khách hàng, chẳng hạn bán cho họ một cái bảo hiểm sức khỏe, khai một hồ sơ thuế, hay giúp họ mua một căn nhà, thì dĩ nhiên, khách hàng của bạn sẽ trả cho bạn một thù lao xứng đáng.
Kết luận
Qua mấy chục năm sống, làm việc, và có cơ hội tiếp xúc với cộng đồng người Việt ở Mỹ, tôi thấy mọi người, mọi gia đình ai cũng ăn nên làm ra. Đặc điểm chung là nếu bạn làm việc chăm chỉ, gia đình hòa thuận, và rất quan trọng là đừng có cờ bạc thì dù vợ chồng bạn có bắt đầu bằng cái job Assembly đi nữa thì qua mấy chục năm làm lụng, tôi cam đoan với bạn là bạn sẽ tậu được ít nhất một căn nhà trả đứt và vài căn nhà khác cho thuê để dưỡng già.
