Tuần vừa rồi, chắc hẳn nhiều người trong chúng ta đã thở phào nhẹ nhõm khi hoàn tất việc khai thuế, một nghĩa vụ công dân vừa quan trọng lại vừa… đau đầu. Nói đến thuế má, hẳn ai cũng có chút cảm giác “ngứa ngáy” khó chịu. Nhưng đã bao giờ bạn tự hỏi, gánh nặng thuế má này, ai đang phải vác nhiều nhất? Liệu hệ thống thuế của chúng ta đã thực sự công bằng chưa?
Những nghiên cứu gần đây đã cho thấy một bức tranh khá rõ ràng về việc phân bổ gánh nặng thuế theo độ tuổi. Và câu trả lời, có thể khiến nhiều người bất ngờ, đó là nhóm người từ 45 đến 55 tuổi.
Theo phân tích của Tax Foundation, nhóm tuổi này đóng góp gần 30% tổng số thuế thu nhập cá nhân nộp vào ngân sách liên bang. Con số này thật đáng kinh ngạc khi ta so sánh với tỷ lệ dân số mà nhóm tuổi này đại diện, chỉ khoảng 18%. Vậy tại sao họ lại phải đóng góp nhiều như vậy?
Câu trả lời nằm ở chính giai đoạn cuộc đời mà họ đang trải qua. Đây là thời kỳ đỉnh cao trong sự nghiệp của đa số người lao động, thu nhập đạt mức cao nhất. Theo Tax Foundation, nhóm tuổi 45-55 chiếm đến 26% tổng thu nhập chịu thuế (AGI) của cả nước. Thu nhập cao hơn, đồng nghĩa với việc phải đóng thuế nhiều hơn.
Tuy nhiên, gánh nặng tài chính của nhóm tuổi này không chỉ dừng lại ở việc đóng thuế. Họ còn được gọi là “thế hệ kẹp bánh mì”, bởi thường phải cùng lúc hỗ trợ cả cha mẹ già và con cái đang trưởng thành, trong khi bản thân vẫn phải đối mặt với áp lực công việc và kinh tế giữa chặng đường sự nghiệp. Hãy thử tưởng tượng, bạn vừa phải lo tiền học cho con, vừa phải chăm lo sức khỏe cho cha mẹ, lại vừa phải gánh vác các khoản chi tiêu sinh hoạt, trong khi thuế má thì “đè nặng” lên vai. Thật không dễ dàng gì!
Ở chiều ngược lại, những người trẻ tuổi, dưới 35 tuổi, chỉ đóng góp khoảng 11% tổng số thuế thu nhập, mặc dù chiếm tới 35% số người nộp thuế. Điều này dễ hiểu bởi thu nhập của họ thường thấp hơn và tỷ lệ người chưa có thu nhập trong nhóm tuổi này cũng cao hơn.
Còn với những người lớn tuổi, gánh nặng thuế giảm dần khi họ bước vào tuổi nghỉ hưu. Nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ thuế trung bình của người trên 60 tuổi giảm xuống dưới 5% khi đến 68 tuổi và dưới 2% khi 74 tuổi. Nguyên nhân chủ yếu là do nguồn thu nhập của họ chuyển từ lương sang lương hưu, mà một phần trong số đó được miễn thuế.
Tuy nhiên, sự thay đổi nhân khẩu học với tỷ lệ người già ngày càng tăng có thể sẽ làm thay đổi bức tranh phân bổ gánh nặng thuế trong tương lai. Khi số lượng người nghỉ hưu tăng lên, gánh nặng thuế tương đối lên người lao động trẻ tuổi có thể sẽ tăng theo.
Nhìn vào bức tranh toàn cảnh, ta thấy rõ sự chênh lệch đáng kể trong gánh nặng thuế giữa các nhóm tuổi. Điều này đặt ra câu hỏi về tính công bằng của hệ thống thuế hiện hành. Liệu có cách nào để phân bổ gánh nặng thuế một cách hợp lý hơn, đảm bảo tính công bằng xã hội, đồng thời vẫn duy trì nguồn thu cho ngân sách quốc gia? Đây là một bài toán khó, đòi hỏi sự nghiên cứu và điều chỉnh chính sách phù hợp.
