Tờ Il Foglio của Ý vừa tuyên bố đã xuất bản ấn bản đầu tiên trên thế giới được viết hoàn toàn bởi trí tuệ nhân tạo (AI). Đây là một bước tiến công nghệ đáng kinh ngạc, nhưng cũng đặt ra nhiều câu hỏi về tương lai của báo chí và vai trò của nhà báo. Liệu đây là một cuộc cách mạng hay một sự thoái trào của ngành?
“Mọi thứ, từ viết bài, đặt tiêu đề, trích dẫn, tóm tắt, đôi khi cả giọng văn mỉa mai,” đều do AI đảm nhiệm, theo lời ông Claudio Cerasa, biên tập viên của Il Foglio. Vai trò của nhà báo bị thu hẹp lại chỉ còn đặt câu hỏi cho AI và đọc câu trả lời. Thử nghiệm này diễn ra trong bối cảnh các hãng tin trên toàn thế giới đang loay hoay tìm cách ứng dụng AI vào quy trình sản xuất.
Vậy Il Foglio AI đã làm được những gì?
Ấn bản đầu tiên bao gồm bài viết về nghịch lý của những người ủng hộ Donald Trump ở Ý, chỉ trích văn hóa tẩy chay nhưng lại làm ngơ hoặc thậm chí tán dương khi “thần tượng của họ ở Mỹ hành xử như một nhà độc tài.” Một bài khác điểm lại “10 lần phản bội” của Vladimir Putin, nêu bật 20 năm “lời hứa bị phá vỡ, thỏa thuận bị xé bỏ, và lời nói bị phản bội.” Bên cạnh những tin tức chính trị quốc tế, Il Foglio AI cũng đăng tải một bài viết lạc quan hiếm hoi về kinh tế Ý, dựa trên báo cáo của Istat về sự phân phối lại thu nhập, cho thấy mức lương của khoảng 750.000 công nhân đã tăng lên nhờ cải cách thuế thu nhập. Trang 2 của tờ báo dành cho một bài viết về “mối quan hệ tình cảm hời hợt” và xu hướng tránh né các mối quan hệ ổn định của giới trẻ châu Âu.
Các bài viết được cấu trúc rõ ràng, mạch lạc, không có lỗi ngữ pháp dễ thấy. Tuy nhiên, điểm đáng chú ý là không có bài viết nào trích dẫn trực tiếp lời nói của con người. Ngay cả mục thư độc giả cũng do AI tạo ra, với một câu hỏi liệu AI có khiến con người trở nên “vô dụng” trong tương lai hay không. Câu trả lời, cũng do AI viết, mang đậm tính mỉa mai: “AI là một bước tiến lớn, nhưng nó vẫn chưa biết cách gọi một ly cà phê mà không bị nhầm đường.”
Ông Cerasa khẳng định Il Foglio AI phản ánh một tờ báo thực sự, là sản phẩm của “tin tức, tranh luận và sự khiêu khích.” Tuy nhiên, nó cũng là một sân thử nghiệm cho thấy AI có thể hoạt động như thế nào trong thực tế, đồng thời đặt ra những câu hỏi về tác động của công nghệ này đến việc sản xuất báo chí hàng ngày.
Vậy chúng ta, những độc giả, nên nghĩ gì về tờ báo được viết bởi máy móc này? Liệu AI có thể thay thế hoàn toàn nhà báo? Mặc dù AI có thể viết bài nhanh chóng và chính xác, nhưng liệu nó có thể nắm bắt được những sắc thái, cảm xúc, và góc nhìn đa chiều của con người? Liệu nó có thể đặt ra những câu hỏi gai góc, điều tra những vấn đề nhạy cảm, và bảo vệ công lý như những nhà báo chân chính?
Thử nghiệm của Il Foglio là một bước tiến táo bạo, mở ra những khả năng mới cho báo chí. Tuy nhiên, nó cũng là một lời cảnh tỉnh.
Chúng ta cần phải suy nghĩ kỹ lưỡng về vai trò của AI trong báo chí, đảm bảo rằng công nghệ này được sử dụng để hỗ trợ, chứ không phải thay thế, những giá trị cốt lõi của nghề báo.
