TYTNT 23-10: Nhà đấu giá Millon của Pháp chào bán ấn vàng đúc vào thời vua Minh Mạng với mức 2-3 triệu euro (48 đến 72 tỷ đồng), dự kiến ngày 31/10. Hiện vật được đặt tên Con dấu vàng quý hiếm Kim bảo tỷ của Hoàng đế Minh Mạng (1791-1841), thuộc lô 101 trong tổng số 329 lô trong phiên Bán hàng nghệ thuật Việt Nam tại Millon ở Paris.
Theo lời giới thiệu của Hãng đấu giá MILLON, ấn vàng này cao 10,4cm, mặt ấn hình vuông nặng 10,78kg. Quai ấn đúc hình một con rồng uốn khúc, đầu ngẩng cao, mắt nhìn về phía trước, tư thế vững vàng; trán rồng có khắc chữ 王 (vương: vua), vây lưng và đuôi rồng dựng đứng, vây đuôi uốn cong về phía trước, bốn chân rồng đúc rõ năm móng.
Mặt trên của ấn, ở hai bên quai ấn, có khắc chìm hai dòng chữ 明命肆年貳月初肆日吉時 鑄造 (tạm dịch Minh Mạng tứ niên nhị nguyệt sơ tứ nhật cát thời chú tạo: tức là đúc vào giờ tốt ngày mồng 4 tháng 2 năm Minh Mạng thứ 4) và 拾成黃金重貳佰捌拾兩玖錢貳分 (tạm dịch Thập thành hoàng kim trọng nhị bách thập lạng cửu tiền nhị phân: làm bằng vàng, nặng 280 lạng 9 chỉ 2 phân).
Mặt dưới của ấn khắc nổi bốn chữ triện 皇帝之寶 (tạm dịch Hoàng đế chi bảo: báu vật của hoàng đế).
Đây được cho là ấn tín của vua Bảo Đại – vị vua cuối cùng của triều Nguyễn.
Theo nhà nghiên cứu Trần Đức Anh Sơn – nguyên giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật cung đình Huế, chiếc kim ấn được rao bán là một bảo vật của nhà Nguyễn và là một vật chứng lịch sử rất quan trọng đối với lịch sử Việt Nam thời hiện đại.
Theo ông Sơn, chiếc ấn vàng này có thể là chiếc ấn được vua Bảo Đại trao trả cho Việt Minh cùng với thanh bảo kiếm của vua Khải Định vào chiều 30-8-1945 tại lầu Ngũ Phụng trên Ngọ Môn. Hai bảo vật này được vị vua cuối cùng của triều Nguyễn trao cho đại diện của Việt Minh là ông Trần Huy Liệu cùng với câu nói nổi tiếng được sử sách ghi lại “Trẫm muốn được làm dân một nước tự do, hơn làm vua một nước nô lệ”.
Theo ông Trần Đức Anh Sơn, sau khi chiếc ấn được vua Bảo Đại giao lại cho chính quyền cách mạng đã được đưa ra Hà Nội trước ngày 2-9-1945. Đến cuối năm 1946, khi thực dân Pháp quay trở lại tái chiếm Hà Nội, Chính phủ Việt Nam Dân chủ cộng hòa kêu gọi toàn quốc kháng chiến và tiến hành rút lên Việt Bắc.
Chiếc ấn và thanh kiếm của vua Khải Định được cho là đã được bộ đội đem chôn tại một căn nhà ở Hà Nội. Sau đó căn nhà này bị phá hủy. Đến năm 1952 thì quân Pháp tìm thấy hai món bảo vật và trả lại cho vua Bảo Đại lúc này đang là quốc trưởng Quốc gia Việt Nam.
Cùng năm, Pháp trao hai hiện vật cho cựu hoàng Bảo Đại, khi đó là Quốc trưởng Quốc gia Việt Nam. Sự kiện diễn ra ngày 8/3/1952, được tạp chí Paris Match của Pháp ghi lại. Khi đó Bảo Đại đang ở Pháp, Đoan Huy hoàng thái hậu và bà Mộng Điệp – thứ phi của cựu hoàng – thay mặt ông tiếp nhận bộ ấn kiếm.
Năm 1953, do tình hình chiến tranh, Bảo Đại cử bà Mộng Điệp mang hai hiện vật cùng một số tư trang, giao cho hoàng hậu Nam Phương và cựu thái tử Bảo Long cất giữ.
Năm 1963, hoàng hậu Nam Phương qua đời, hiện vật được Bảo Long ký gửi trong một két sắt tại Union des Banques Européennes (Ngân hàng châu Âu). Trong tập hồi ký Le Dragon d’Annam (Con rồng An Nam, xuất bản năm 1980), bà Mộng Điệp cho biết cựu hoàng muốn dùng ấn đóng vào sách để làm tăng giá trị tác phẩm. Tuy nhiên, Bảo Long không cho mượn.
Bảo Đại kiện con trai ra tòa để đòi lại hiện vật. Tòa án tại Pháp sau đó tuyên Bảo Đại được sở hữu kim ấn, Bảo Long giữ bảo kiếm. Năm 1982, cựu hoàng kết hôn với bà Monique Baudot, người Pháp. Trước khi qua đời vào tháng 8/1997, ông để lại di chúc, trao quyền thừa kế toàn bộ tài sản của ông ở Pháp, bao gồm cả ấn cho vợ. Bà Monique Baudot qua đời năm 2021, đến nay những người thừa kế tài sản của bà mang đi đấu giá.
Theo nhà đấu giá đây là một trong những chiếc ấn quan trọng nhất của triều Nguyễn, chỉ được sử dụng cho các sắc phong và văn bản quan trọng. Hơn một trăm con dấu được tạo ra trong suốt 143 năm của vương triều. Các phiên bản được làm bằng vàng, ngọc, bạc, đồng và được các vua chúa, quan sử dụng tùy theo cấp bậc. Dưới thời vua Minh Mạng, có 15 ấn ngọc và vàng được ra đời, bao gồm cả hiện vật được đưa ra đấu giá. Những con dấu bằng vàng thường được gọi là Kim bảo tỷ.
Nhà nghiên cứu Trần Đình Sơn khẳng định đây là ấn quý của Việt Nam. “Thời Nguyễn, người nào giữ ấn, người đó mới là vua. Đó là lý do hiện vật khắc bốn chữ Hoàng đế chi bảo. Ấn rất quan trọng với triều đình nhà Nguyễn, nếu đưa về nước thì tuyệt vời không gì bằng”, ông nói.
VT (tổng hợp)
