TRÙNG DƯƠNG
Rạng đông ngày thứ Năm tuần vừa qua, 13 tháng 4, tại một khu gia cư của thành phố North Dighton thuộc tiểu bang Massachusetts, nhóm phóng viên báo New York Times tới gõ cửa nhà Jack Teixeira, người tiết lộ các tin tình báo của Bộ Quốc Phòng Mỹ làm rúng động thế giới trong nhiều ngày qua.
Ông bố dượng của Teixeira, Thomas Dufault, một trung sĩ Không quân về hưu, ra mở cửa, và khi được biết họ muốn gặp Jack, thì ông trả lời: “Nó sẽ không nói năng gì với bất cứ ai trừ phi với luật sư.”
Liền đó, có tiếng máy bay quần thảo trên bầu trời của khu gia cư. Toàn khu phố đã bị bao vây bởi cảnh sát và quân đội võ trang hùng hậu vì nghe nói kẻ tình nghi say mê súng đạn và có thể trang bị vũ khí sẵn trong nhà. Và hình ảnh Teixeira bị còng tay dẫn đi sau đó đã trở thành phổ biến khắp nơi mà ai cũng đã thấy.
Theo truyền thống tự do và minh bạch của báo giới, và cũng như một cách kể công là báo mình không dựa vào tin tức của chính phủ mà có hệ thống điều tra riêng, tờ New York Times đã kể cho độc giả biết làm thế nào họ tìm ra tung tích của Jack Teixeira, và đã đến tận nhà của cậu ta truớc cả các nhân viên công lực.
Theo Mark Scheffler, chủ bút của nhóm điều tra gồm bốn phóng viên–hai phóng viên điều tra chuyên về bằng chứng hình ảnh, và một phóng viên chiến trường Ukraine, với sự cộng tác của một phóng viên freelance chuyên về nghiên cứu trực tuyến. Họ bắt đầu bằng bốn tấm hình lấy từ các kênh của Nga trên diễn đàn trao đổi thông tin Telegram. Mỗi hình chứa một bức chụp lại từ một bản tin tình báo Mỹ.
Aric Toler, phóng viên freelance và là nghiên cứu viên của cơ quan thông tin mở Bellingcat hiện cộng tác với nhóm điều tra NYTimes, để ý thấy nhiều tài liệu tương tự được phổ biến ở vài nơi khác nữa, nên hình dung ra là nguồn nguyên thủy phải là từ đâu đó chứ không phải từ Telegram. Thế nhưng Aric không tìm thấy nguồn đó ở đâu hết. “Tôi vẫn tìm kiếm và tìm kiếm,” Aric kể.
Thế rồi một lời mách tới sau khi Aric đăng lời nhắn trên một diễn đàn trao đổi thông tin trên mạng. Một thành viên mách cho anh biết là các tài liệu tương tự đã thấy xuất hiện trên Discord, một diễn đàn dành cho các thành viên thích chơi game Minecraft trò chuyện trao đổi.
Aric vào Discord và tìm thấy 10 tài liệu cả thẩy, nên liên lạc với thành viên chủ diễn đàn. Người này cả quyết là mình không phải là người tiết lộ tin tình báo mật, và nghe có vẻ hãi sợ. Như nhiều người Aric gặp trong khi truy tìm nguồn tiết lộ tin tình báo, cậu này có vẻ còn vị thành niên. Cậu ta giải thích là đã lấy các tài liệu này từ một nhóm chat có tên là wow_mao trên Discord. Tại đây, một thành viên tên Lucca đã phổ biến trên 100 hình chụp từ tài liệu mật.
Aric bèn bắt đầu thông báo qua dịch vụ Live Tweet hành trình truy tìm nguồn của mình và cho biết anh đang tìm nguồn của các hình chụp bản tin tình báo, và đã nhận được nhiều phản hồi riêng. Anh dần biết được Lucca là thành viên của một nhóm chat khác, gọi là Thug Shaker Central, nơi hàng trăm tài liệu tình báo đã được tải lên. Thế nhưng chủ chat là Thug Shaker Central thì đã biến mất, do chính người này tự xoá bỏ khi tin tình báo rò rỉ này trở thành công khai.
Thế rồi một thành viên của nhóm này tên Vakhi, 17 tuổi, đã liên lạc với Aric, khẳng định là Lucca không phải là người thoạt tiên tiết lộ tin tình báo. Vakhi cho biết thêm là một người, được biết tới với tên O.G., mới chính là người thoạt tiên tiết lộ bí mật quốc phòng. Vakhi cũng cho biết là O.G. tải tài liệu mật là muốn khoe hiểu biết của mình về chiến trận Ukraine.
Đến đây, hai phóng viên điều tra chuyên về hình ảnh, Christiaan Triebert và Malachy Browne, bắt đầu nhập cuộc truy tìm với Aric. Nghe Vakhi nói là O.G. bắt đầu tải lên hình chụp các tài liệu từ mùa thu năm ngoái. Cũng theo Vakhi, O.G. làm việc tại một cơ quan quân sự, và hai người đã từng chơi video game với nhau. Cuộc truy tìm tập trung vào O.G.
“Mặc dù Thug Shaker đã biến mất, và các thành viên anh ta vẫn chơi game với từ chối không chịu cho biết O.G. là ai, nhưng chúng tôi có đủ chi tiết để truy tìm xem người này là ai,” phóng viên Malachy kể. “Chúng tôi nhìn vào các games anh ta chơi trên trực tuyến, ai đã từng chơi với anh ta, và nối các điểm đó lại với nhau.”
Trên Steam, nơi bán các viedo games và nơi các người chơi games nối kết với nhau, các phóng viên NYT tìm chương mục của Vakhi và những người cậu này liên kết. Aric dùng một Web site chuyên biệt để thanh lọc và liệt kê thông tin người xử dụng Steam, để chỉ còn những người chơi game với Vakhi và các người liên hệ với cậu ta. Họ thấy một người trong nhóm liên hệ với Vakhi có vẻ là đối tượng họ đang tìm, nên đào sâu thêm về nhân vật này.
Và họ đã tìm thấy một người như vậy, với cái tên nguyên thủy là jackjdtex. Trên chương mục này, họ tìm thấy một hình chụp từ một video game ghi người chơi là J Teixeira. Các phóng viên bèn lục trên các trang mạng của Flickr, Instagram và các nơi khác trên Web để truy tìm nhân vật bí mật này.
Họ tìm thấy một bức hình của một Jack Teixeira trong bộ binh phục, một bức khác của cậu ta tươi cuời trong rừng, và một bức nữa chụp cậu ta đứng trong nhà bếp của căn nhà từ thuở ấu thời bên một cái bàn bếp phủ đá granit có đốm nâu và trắng.
Vào ngày thứ Tư, hai phóng viên chuyên về hình ảnh Christiaan và Malachy liên lạc với một thành viên Discord khác và được người này cho biết đã tải xuống một nhóm 27 hình chụp các tài liệu mật. Ở vài trong số các hình chụp tài liệu đó, các phóng viên để ý thấy nơi mặt bằng chỗ các tài liệu này được chụp lại chính là mặt bàn cùng loại đá granit như trong bức hình Teixeira chụp đứng bên cạnh đó trong nhà bếp của bố mẹ.
Cái mặt bàn bằng đá granit có đốm nâu và trắng này trùng hợp ở cả mấy tấm hình đã khiến các phóng viên tin rằng họ đã tìm ra kẻ mà họ muốn tìm.
Vào sáng thứ Năm 13 tháng 4, phóng viên Haley Willis và một phóng viên trong nhóm điều tra cùng hai đồng nghiệp tìm tới nhà Teixeira ở thành phố North Dighton, Mass, vào lúc hừng đông. “Chúng tôi thấy người mà chúng tôi tin là Jack lái xe vào đường lái xe vào nhà,” Haley nói. “Cậu ta thấy chúng tôi, chúng tôi thấy cả người lẫn xe cùng khựng lại trong giây lát.”
Nhóm phóng viên tới gõ cửa. Bố dượng của Teixeira ra mở cửa. Haley xin gặp Teixeira. Ông trả lời: “Nó sẽ không nói năng gì với bất cứ ai trừ phi với luật sư.”
Chẳng bao lâu, một chiếc máy bay tới lượn vần vũ trên trời, hiển nhiên là nhà chức trách đã tới.
Tại toà soạn ở New York hôm ấy, ban chủ biên cho xuất bản bài về cuộc điều tra riêng của tờ báo. Gần giờ ngọ hôm ấy, một biệt đội SWAT tới nơi tại ngôi nhà ở Massachusetts.
Intelligence Wing đóng tại Cape Cod, Mass, thuộc binh chủng National Guards, trong bộ đồ tù mầu cam và tay bị còng ra trước toà liên bang. Cậu ta bị buộc can tội di dời trái phép tài liệu tình báo quốc phòng, tàng trữ và phổ biến, và tội thủ đắc tài liệu mật. Các tội này có thể bị tù trước sau 10 và 5 năm.
Tuy nhiên, cuộc điều tra của cơ quan FBI còn đang tiếp diễn để tìm hiểu động lực của Teixeira trong việc tiết lộ bí mật quốc phòng, do dấy tội trạng của cậu có thể còn được nâng cấp. Tiết lộ tài liệu mật trong trường hợp của Teixeira khác với các việc đã diễn ra trong quá khứ, như trường hợp của Edward Snowden và Wikileaks. Teixeira bị kết tội phổ biến tài liệu mật trên diễn đàn dân sự, thay vì là gói ghém các tài liệu này và chuyển tải tới báo chí, như Snowden và Wikileaks đã làm, và cậu ta cũng không có vẻ đã hành động vì một ý thức hệ nào.
Tuy vậy, tiết lộ bí mật quốc phòng của cậu ta, do ngu xuẩn và huênh hoang tự phụ–về tình hình chiến trận Ukraine, nội bộ quân sự Ukraine và cả của Nga và khả năng thâm nhập đối phương của Mỹ, về việc Mỹ dọ thám các đồng minh–đã và còn tiếp tục gây nhiều hậu quả tai hại khôn lường.
[Theo The Morning, NYTimes newsletter, April 17, 2023, và một số nguồn khác]
