CHU TẤT TIẾN
Friedrich Merz, Thủ Tướng mới thắng cử cuộc bầu cử toàn quốc tại Đức Quốc hôm Chủ Nhật 23/2/2025, đã khẳng định rõ ràng là sẽ chú trọng đến việc hoàn toàn độc lập với Hoa Kỳ. Ông nói:
“Ưu tiên hàng đầu của tôi là tăng cường sức mạnh của Châu Âu càng nhanh càng tốt, từng bước một, chúng tôi sẽ hoàn toàn độc lập với Hoa Kỳ. Tôi không bao giờ nghĩ rằng mình sẽ nói những điều như thế này trên truyền hình, nhưng sau những lời Donald Trump phát biểu tuần trước, cho thấy rõ ràng rằng người Mỹ, ít nhất là chính quyền của họ, thì quá khác biệt với tương lai của Châu Âu.”
Ông Friedrich Merz cũng nói là ông không tin vào cuộc họp của NATO vào tháng Sáu tới đây, nếu các đồng minh vẫn còn được coi như là ở trong tình trạng hiện tại hoặc là nếu khả năng phòng vệ độc lập của Châu Âu cần phải thành lập nhanh chóng hơn.
Những điều mà Thủ Tướng mới đắc cử của Đức vừa phát biểu đã chứng tỏ có sự rạn nứt rất lớn giữa Hoa Kỳ và Âu Châu, đặc biệt là về vụ Nga xua cả hơn trăm ngàn quân tổng tấn công Ukraine, nhằm chiếm đoạt nước này, sau khi đã chiếm Crimea.
Ngày 24/2/2022, Nga mở cuộc tấn công toàn diện vào Ukraine với mục đích sáp nhập Ukraine vào lãnh thổ nước này. Nước Mỹ và Âu Châu dưới thời Biden đều ủng hộ Ukraine trong cuộc chiến chống lại sự xâm lược của Nga. Tuy nhiên khi Mỹ phải gửi nhiều tiền qua viện trợ Ukraine thì nhiều người dân đã lên tiếng phản đối.
Dưới thời Donald Trump, thì quan điểm ủng hộ Ukraine của Hoa Kỳ hoàn toàn thay đổi. Giới không thích ông Trump cho rằng vị tổng thống mới của Hoa Kỳ muốn làm vui lòng Putin, người mà Trump từng khen là “thông minh” và gọi là “Big Brother.”
Sự kiện đầu tiên chứng tỏ Hoa Kỳ phủ nhận vai trò tự vệ của Ukraine là việc Donald Trump chỉ trích Tổng Thống Ukraine, Zelensky là “độc tài và là một Tổng Thống không qua bầu cử.” (Theo luật của chính phủ Ukraine, trong thời kỳ chiến tranh, không thể tổ chức bầu cử vì kẻ địch có thể lợi dụng làm chia rẽ đất nước.)
Sau đó, Donald Trump còn nói là Zelensky chỉ có đâu 4% dân chúng tin tưởng. Chưa hết, Tổng Thống Hoa Kỳ còn tố cáo là chính Ukraine là kẻ đã gây ra cuộc chiến đẫm máu từ ba năm nay. Những tố cáo không đúng với những gì đã xảy ra của Mỹ làm cho Âu Châu, những đồng minh đang hết mình yểm trợ cho Ukraine lo lắng.
Tổng Thống Pháp Macron và Thủ Tướng Anh phải vội vã gặp Tổng Thống Hoa Kỳ để bàn luận, tuy nhiên, kết quả của hai cuộc nói chuyện này đều không đem đến kết quả tốt đẹp nào. Theo ghi nhận của các tùy viên, Tổng Thống Pháp giận dữ nói với Tổng Thống Trump: “Ngài không nên sợ hãi và tỏ ra yếu đuối trước Putin.” Lời can gián này như nước đổ lá khoai, Donald Trump vẫn bảo vệ Putin tới cùng.
Quan điểm về phe với Nga, đã được thấy rõ trong cuộc họp cuối tuần qua, ngày 23/2/2025 của Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc và tại Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc.
Qua bốn lần bỏ phiếu, Đại Sứ Hoa Kỳ do Trump bổ nhiệm đều chống lại nghị quyết lên án Nga xâm lăng Ukraine do Châu Âu đệ trình. Lần thứ nhất, tại Đại Hội Đồng, Mỹ chống lại nghị quyết của Âu Châu lên án Moscow xâm lăng Ukraine và yêu cầu Nga lập tức rút khỏi Ukraine. Sau đó, Pháp làm ra quyết nghị thay mặt Châu Âu, khẳng định rõ ràng Nga là kẻ tấn công. Mỹ không bỏ phiếu. Tiếp theo, Đại Hội Đồng bỏ phiếu 93 chống lại 18 để chấp nhận quyết nghị về vụ Nga xâm lăng Ukraine. Lần này số phiếu thuận ít hơn năm trước có tới 140 quốc gia lên án Nga Xô xâm lăng. Lý do: thấy Mỹ cương quyết về phe với Nga Xô, một số nước đã sợ Mỹ, nên không bỏ phiếu.
Cuối cùng, chính Mỹ đã thảo ra nghị quyết khẳng định là có xung đột giữa Nga và Ukraine làm tổn thất nhân mạng quá nhiều, và yêu cầu chấm dứt chiến tranh và thiết lập cho nền hòa bình giữa Nga và Ukraine nhưng cũng như những lần trước, Mỹ vẫn không đặt bút đề quyết chính Nga là kẻ xâm lăng.
Pháp lập tức thảo ngay một điều khoản phụ: Cuộc xung đột này là kết quả của sự tổng tấn công của Nga vào Ukraine, đồng thời minh định Ukraine là một quốc gia độc lập, đoàn kết và yêu cầu một nền hòa bình theo đúng Hiến chương Liên Hiệp Quốc. Nga không đồng ý với quyết nghị này, đòi thêm vào một đòi hỏi “tìm nguyên nhân xâu xa của cuộc xung đột.” Quyết nghị này được thông qua với 93 chống 8 với 73 bỏ phiếu trắng, Ukraine bỏ phiếu “Yes,” Nga bỏ phiếu “No.”
Danh sách ghi nhận sự ủng hộ Ukraine cho thấy có nhiều quốc gia đồng minh với Mỹ ở Á Châu như Nhật Bản, Nam Hàn, Úc Châu, New Zealand, Canada và Mexico cùng với tất cả các quốc gia Châu Âu, trừ Hungary.
Nói về sự kiện Mỹ nghiêng về phía Nga chống lại Châu Âu, Đại Sứ Anh tại Liên Hiệp Quốc cảnh cáo Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc: “Nếu để cho Nga thắng, chúng ta sẽ sống trong một thế giới mà sức mạnh là lẽ phải, nơi mà các biên giới có thể vẽ lại bằng sức mạnh, nơi mà những kẻ tấn công nghĩ rằng họ cứ việc tự tung tự tại.” Phụ tá ngoại trưởng Đan Mạch nói: “không thể nói chuyện về Ukraine mà không có Ukraine, không thể nói chuyện về an ninh Châu Âu mà không có Châu Âu.”
Như vậy, tình đồng minh giữa Hoa Kỳ và Châu Âu đến ngày hôm nay đã đi vào một ngã ba, có thể là sẽ không có lối thoát. Theo trình tự lịch sử, quan hệ giữa Mỹ và Châu Âu đã có từ Thế Chiến Thứ Nhất 1914-1918, và sau đó, chặt chẽ hơn trong Thế Chiến Thứ Hai, nhưng sự liên kết đồng minh để chiến tranh này chỉ tồn tại đến khi hòa bình, sau đó thì chấm dứt, mạnh ai nấy sống.
Vì thế mà có thể nói quan hệ đồng minh giữa Mỹ và Âu Châu mới được chính thức hình thành vào năm 1953, khi đại diện Hoa Kỳ thăm mỏ than và sắt của châu Âu, do sáu quốc gia cùng điều khiển là Belgium, France, Italy, Luxembourg, Netherland và Tây Đức. Hai khối đồng minh đã tăng cường sức mạnh qua NATO, đồng minh về quân sự, đồng hành về thương mại và giá trị của cả hai bên. Sau đó, các cuộc thương thảo và ký kết qua lại được tiến hành như Phái đoàn của châu Âu thăm Washington D.C năm 1954; đại diện Hoa Kỳ đến ECSS mở tại Luxembourg vào năm 1956, Hoa Kỳ đến thăm Cộng đồng châu Âu vào 1961, rồi tại Bỉ vào tháng Mười Một, 2003. Vào ngày 6 tháng Năm, 2004, một nghi lễ nhắc nhở tình đồng minh được tổ chức tại Washington D.C để kỷ niệm 50 năm liên kết.
Các sự kiện liên kết mật thiết giữa Hoa Kỳ và Châu Âu được thực hiện năm 1990 với sự Âu Châu và Hoa Kỳ đồng thuận thông báo Transatlantic Declaration. Nhiều cuộc họp nhỏ lẻ được tiếp diễn qua các đại diện của cả hai bên. Năm 1995, The New Transatlantic Agenda (NTA) được ký kết tại Madrid năm 1995. Tiếp theo là Transatlantic Economic Partnership (TEP), rồi Transatlantic Business Dialogue (TABD); Transatlantic Consumer Dialogue (TACD); Transatlantic Policy Network (TPN) (một tổ chức “think tanks” giữa Quốc Hội Hoa Kỳ và Quốc Hội Liên Âu), Transatlantic Environmental Dialogue (TAED); Transatlantic Legislators Dialogue (TLD),Transatlantic Economic Partnership (TEP)… Như vậy, có thể nói là hai bên biển Atlantic vẫn có mối quan hệ thân thiết trong nhiều thập niên.
Dưới đây là một bản sơ lược sự trao đổi hàng hóa và dịch vụ giữa hai bên Hoa Kỳ và Châu Âu trong một năm.
| Chiều hướng thương mại | Hàng hóa | Dịch vụ | Đầu tư | Tổng Cộng |
| EU to US | €260 billion | €139.0 billion | €112.6 billion | €511.6 billion |
| US to EU | €127.9 billion | €180 billion | €144.5 billion | €452.4 billion |
Ngoài ra, Hoa Kỳ và Liên Âu còn hợp tác trong lĩnh vực năng lượng và bảo tồn thiên nhiên khi vào năm 2009, khi Hoa Kỳ và Liên Âu lập thành EU-US Energy Council. Về phương diện quốc phòng, cả hai bên đã đầu tư vào máy bay lên tới 35 tỷ đô la, không kể đến các mặt hàng hỏa tiễn, vũ khí cá nhân và tàu chiến, xe tăng. Như vậy có nghĩa là cả Hoa Kỳ và Liên Âu đều cần đến nhau.
Tuy nhiên, sự liên kết thương mại và đồng minh quân sự này đã bắt đầu lỏng lẻo khi Tổng Thống Donald Trump trong nhiệm kỳ thứ nhất đã lên án NATO không chịu đóng góp nhiều hơn vào chương trình này, vì Trump chỉ nhìn vào con số mà Hoa Kỳ đóng góp mà so sánh với các quốc gia đồng minh trong khối NATO, dù các quốc gia kia nhỏ bé hơn Mỹ nhiều, tổng sản lượng của họ thấp hơn tổng sản lượng của Mỹ nhiều. Nếu kể về từng quốc gia thì chỉ nguyên một tiểu bang California đã đứng thứ 6 trong các quốc gia châu Âu về tổng sản lượng quốc dân.
Với sự kiện Hoa Kỳ đứng hẳn về phía Nga, tách rời quan điểm của các nước châu Âu và các bạn đồng minh Á Châu, Úc Châu, đến hôm nay, tháng Hai năm 2025, quan hệ giữa hai bên coi như là rạn nứt, khó có thể hàn gắn.
Như vậy, khi Tổng Thống Donald Trump nói là sẽ làm cho nước Mỹ mạnh lên, MAGA, thì mục đích này có dễ thực hiện không trước tình hình hiện nay?
Chu Tất Tiến
25/2/2025.
Tham chiếu:
https://www.politico.eu/article/donald-trump-america-vladimir-putin-ally-war
https://edition.cnn.com/2025/02/18/politics/donald-trump-putin-ukraine-analysis/index.html
Cùng một tác giả: https://www.toiyeutiengnuoctoi.com/nho-lai-cai-tet-di-cu/
