LÊ CÔNG TÂM
LGT: Từ ngày được cựu tổng thống Donald Trump chọn làm người đứng cùng liên danh trong cuộc đua vào Tòa Bạch Ốc năm nay, ông J.D. Vance, 39 tuổi, thượng nghị sĩ Hoa Kỳ tại tiểu bang Ohio, đã bước vào một sân chơi mới, trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ đang được nhiều người cho là ‘không tiền khoáng hậu.’
Ông J.D. Vance là ai? Bài viết này sẽ giúp độc giả hiểu rõ về tiểu sử của người rất có thể sẽ là phó tổng thống tương lai của đất nước này.
Khác với truyền thống ra mắt liên danh tranh cử trước ngày đại hội, đợi đến chiều thứ Hai, ngày 15/7, ngày đầu tiên của Đại hội Toàn quốc Đảng Cộng Hòa được tổ chức ở thành phố Milwaukee, tiểu bang Wisconsin, ông Donald Trump mới công bố việc đã chọn ông J.D. Vance là ứng cử viên phó tổng thống. Trong một thông báo tin này trên mạng xã hội Truth Social, cùng ngày, ông Trump viết:
“Sau một thời gian dài cân nhắc, suy nghĩ, xét kỹ khả năng của nhiều người, tôi đã đi đến kết luận người thích hợp nhất cho chức vị phó tổng thống Hoa Kỳ là Thượng nghị sĩ J.D. Vance của tiểu bang Ohio vĩ đại.”
J.D. Vance là ai?
Sinh ngày 2/8/1984 tại Middletown, tiểu bang Ohio, TNS J.D. Vance trở thành nổi tiếng gần như qua đêm, sau khi ông viết cuốn hồi ký có tên Hillbilly Elegy (tạm dịch là Bi ca Đồi núi). Được xuất bản năm 2016, Hillbilly Elegy viết về kinh nghiệm sống của cậu bé J.D. Vance, sinh ra và lớn lên trong tầng lớp lao động người da trắng. Giới phân tích cho rằng hồi ký này của ông nhanh chóng được liệt vào danh sách “bán chạy nhất” (best seller), một phần là vì nó ra đời khi nước Mỹ đang sôi sục chia rẽ, và chủ nghĩa dân túy của ứng cử viên tổng thống đảng Cộng Hòa, ông Donald Trump, lúc đó ngày càng được nhiều người ủng hộ.
Tốt nghiệp Trường Luật Yale, J.D. Vance không chỉ là một luật sư mà còn là một doanh gia thành công trong lĩnh vực công nghệ và tài chính. Ông đã bén nhậy và nhanh chóng biến sự thành công của cuốn hồi ký thành sự nghiệp chính trị. J.D. Vance đắc cử chức vụ Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ, đại diện tiểu bang Ohio, ngày 8/11/2022, và nhậm chức vào tháng Giêng năm 2023.
Ấu thời và sự nghiệp
Sinh ra tại Middletown, một thành phố nhỏ thuộc Vành đai Rust Belt ở phía Tây Nam tiểu bang Ohio, tên khai sinh của J.D. Vance là James Donald Bowman. Cha mẹ ông, Don và Bev Bowman là người Scotland gốc Ireland. Cha mẹ J.D. Vance ly hôn khi ông còn nhỏ. Mẹ ông sau đó đổi tên đệm của ông thành David, và cuối cùng ông lấy họ thời còn là con gái của mẹ, Vance, thành họ của mình. Mẹ ông phải vật lộn nhiều năm với tật nghiện rượu và ma túy, vì thế ông được ông bà ngoại, hai người dọn từ vùng rừng núi Appalachian ở phía Đông tiểu bang Kentucky về Middletown, Ohio, mang về nuôi nấng.Sau khi tốt nghiệp trường Trung học Middletown năm 2003, J.D. Vance gia nhập Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ. Trong thời gian phục vụ trong Thủy quân lục chiến, ông được điều động đến Iraq trong Chiến tranh Iraq. Sau đó, ông theo học tại Đại học Ohio State University, nơi ông nhận bằng cử nhân về khoa học chính trị và triết học vào năm 2009. Sau đó, J.D. Vance theo học tại Trường Luật Yale, lấy bằng luật vào năm 2013. Tốt nghiệp xong, ông làm việc cho công ty luật đa quốc gia Sidley Austin LLP và cho các công ty đầu tư ở California và những nơi khác.
J.D. Vance hiện sống tại tiểu bang Ohio với vợ là Usha Vance và ba con.
Cuốn hồi ký thay đổi vận mệnh
Năm 2016, Vance xuất bản cuốn “Hillbilly Elegy: A Memoir of a Family and Culture in Crisis,” hồi ký về những ngày ấu thơ khi ông lớn lên ở Middletown và những mùa Hè cùng gia đình ở Jackson, Kentucky. Trong cuốn hồi ký được nhiều người cho rằng đã thay đổi vận mệnh này của ông, J.D. Vance vẽ ra một bức tranh ảm đạm về cuộc sống ở những cộng đồng đó, mô tả một môi trường mà sự nghèo đói đã trở thành “truyền thống gia đình” với nhiều người. Ông kể rằng việc sử dụng chất gây nghiện và bạo lực gia đình là chuyện “thường ngày ở huyện” và ước mong về một tương lai tốt đẹp, sáng sủa hơn, là một triển vọng đầy ảm đạm. Tuy nhiên, bên cạnh những mô tả khắc nghiệt về thời thơ ấu là ký ức đầy ấn tượng đẹp về bà ngoại của ông, “Mamaw”, người mà ông đặc biệt bày tỏ lòng biết ơn vì đã mang đến sự ổn định mà ông rất cần trong đời sống gia đình, cũng như đã khuyến khích ông vượt lên trên những hoàn cảnh khó khăn.
Hillbilly Elegy được xuất bản trong cuộc bầu cử năm 2016, cuộc tranh cử tổng thống đẩy Hillary Clinton của Đảng Dân chủ đối đầu với Donald Trump của Đảng Cộng hòa, người mà sự hấp dẫn được tầng lớp lao động người da trắng sống bên ngoài các thành phố lớn, là yếu tố then chốt đã giúp ông đắc cử. Nhiều người điểm sách Hillbilly Elegy khen là J.D. Vance đã đưa ra một cái nhìn sâu sắc về cuộc sống của nhóm người Mỹ này. Nhiều người khác cho rằng sự nghèo đói và nỗi bất mãn mà J.D. Vance mô tả giải thích lý do tại sao cử tri da trắng thuộc tầng lớp lao động lại ủng hộ một người ngoài thế giới chính trị như Donald Trump.
Một cuộc phỏng vấn J.D. Vance của ký giả Rod Dreher của tạp chí The American Conservative, đăng ngay sau khi cuốn sách được phát hành đã được nhiều người đọc đến nỗi trang web của tạp chí này bị sập.
Đề cập đến sự gia tăng ủng hộ của chủ nghĩa dân túy dành cho Trump, Dreher viết: “Bạn không thể hiểu điều gì đang xảy ra nếu chưa đọc cuốn Hillbilly Elegy của J.D. Vance.” Các nhà phê bình khác lên án cuốn sách, cho rằng nó làm sâu đậm hơn những định kiến có hại cho giới người nghèo sống ở Appalachia. Một số người chỉ trích J.D. Vance vì ông cho rằng hoàn cảnh của gia đình ông áp dụng cho tất cả những người khác ở vùng đó. Vài cuốn sách về viết về Appalachia phản bác trực tiếp những nhận định của J.D.Vance đã được xuất bản trong những năm sau khi cuốn Hillbilly Elegy ra đời.
Sau khi hồi ký Hillbilly Elegy được vào danh sách bán chạy nhất, J.D. Vance thấy mình liên tục được mời diễn thuyết và làm nhà bình luận chính trị. Một cuốn phim lấy cốt truyện từ Hillbilly Elegy, do Ron Howard đạo diễn và Amy Adams đóng vai Bev Vance và Glenn Close trong vai Mamaw, được phát hành trên Netflix năm 2020. Bộ phim đã nhận được một số đánh giá tiêu cực, mặc dù nữ tài tử Glenn Close đã được đề cử giải Oscar.
Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ
Năm 2016, J.D. Vance chuyển về Ohio từ California và thành lập Our Ohio Renewal, một tổ chức phi lợi nhuận nhằm giúp đỡ trẻ em có hoàn cảnh khó khăn và giải quyết các vấn đề như nghiện ma túy và dịch bệnh opioid. Tuy nhiên, tổ chức này đã sụp đổ chỉ trong vòng vài năm. Sau đó J.D. Vance thành lập một công ty đầu tư có trụ sở tại Cincinnati. Thường được báo chí nói đến như một ứng cử viên chính trị có nhiều tiềm năng, J.D. Vance từng cân nhắc việc tranh cử vào Thượng viện Hoa Kỳ năm 2018 nhưng đổi ý, nói rằng việc ra ứng cử vào thời điểm này không tốt cho gia đình nhỏ bé của mình. Tuy nhiên, vào đầu năm 2021, khi thượng nghị sĩ Hoa Kỳ Rob Portman, đảng viên đảng Cộng hòa, tuyên bố rằng sẽ không tái tranh cử vào năm 2022, J. D. Vance quyết định tham gia cuộc đua thay thế Portman, và đắc cử.
Trong cuộc bầu cử năm 2016, J.D. Vance từng lên tiếng mạnh mẽ chỉ trích Donald Trump. Chẳng hạn, trong một cuộc phỏng vấn năm đó với National Public Radio, ông thẳng thừng tuyên bố: “Tôi không thể chịu nổi Trump” và bày tỏ sự lo ngại rằng Donald Trump đang “dẫn dắt giai cấp công nhân da trắng đến một nơi rất tối tăm.” Ông cũng nói rằng có thể sẽ bỏ phiếu cho ứng cử viên của đảng thứ ba vào năm 2016. Tuy nhiên, ngay sau khi tham gia cuộc đua vào Thượng viện Hoa Kỳ năm 2021, J. D. Vance đã công khai xin lỗi về những chỉ trích Donald Trump trước đây của mình. Lúc ấy mặc dù đã thua trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2020 trước đối thủ Joe Biden, ông Trump vẫn rất được lòng cử tri của Đảng Cộng hòa ở tiểu bang Ohio. J.D. Vance coi việc ủng hộ các chính sách của Trump là trọng tâm trong chiến dịch tranh cử vào Thượng viện Hoa Kỳ của mình, và liên kết với phong trào Make America Great Again (MAGA).
Đắc cử tháng 11 năm 2022, phần lớn là nhờ sự chính thực ủng hộ (endorsement) của Donald Trump, trong năm đầu sau khi nhậm chức, J.D. Vance thường xuyên lặp lại các lập trường và thông điệp của MAGA trên mạng xã hội và podcast do các nhà bình luận cánh hữu tổ chức. Tuy nhiên, ông cũng đồng tài trợ cho các dự luật lưỡng đảng tại Quốc hội về các vấn đề như trách nhiệm giải trình của CEO các ngân hàng phá sản. Ông đối đầu với một số thành viên Đảng Cộng hòa, trong đó có Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ Mitt Romney cũng như lãnh đạo phe thiểu số Đảng Cộng hòa Mitch McConnell, đặc biệt về vấn đề viện trợ của Hoa Kỳ cho Ukraine để giúp nước này trong cuộc chiến xâm lược của Nga.
Một quỹ đạo mới
Có thể hiểu được tại sao nhiều người cho là hồi ký Hillbilly Elegy đã thay đổi vận mệnh của J.D. Vance.
Vừa được xuất bản năm 2016, Hillbilly Elegy đã trở thành một điểm chạm văn hóa, nằm trong danh sách bán chạy nhất của The New York Times trong hơn một năm dài. Sau khi J.D Vance được Donald Trump chọn làm người đồng chạy đua với ông vào Nhà Trắng cách đây vài tuần, Hillbilly Elegy một lần nữa đứng đầu danh sách bán chạy nhất, qua mặt hồi ký “The Truths We Hold: An American Journey” trên bảng xếp hạng của Amazon.
Các bài điểm sách Hillbilly Elegy trên tờ Times, The Washington Post và những tờ báo khác phần lớn chứa lời khen ngợi. Đặc biệt, tờ Times tóm tắt cuốn sách bằng câu “J.D. Vance không có tất cả các câu trả lời. Nhưng ông ấy đang thúc đẩy cuộc đối thoại.” Tuy nhiên, cũng có những lời chỉ trích. Chỉ trích gay gắt nhất đến từ những người từng lớn lên ở vùng rừng núi Appalachia, rằng cuốn sách không mô tả chính xác đời sống ở đây, và bị cho rằng J.D. Vance đã dùng nhiều định kiến cho một chương trình nghị sự chính trị.
Bất kể khen hay chê, thực tế hiển nhiên là hồi ký của J.D. Vance đã đưa ông vào một quỹ đạo mới là chính trường. Con đường ấy giờ đây thênh thang rộng mở hơn.
Việc chọn J.D. Vance làm người đồng hành trong cuộc đua vào Nhà Trắng của cựu tổng thống Donald Trump được nhiều người cho là bước đi chiến lược có thể giúp ông đoạt được phiếu của nhiều cử tri trong các tiểu bang chiến trường quan trọng.
Cayce Myers, giáo sư quan hệ công chúng và chuyên gia phân tích chiến dịch tranh cử nhận định:“Quyết định mời thượng nghị sĩ 39 tuổi từ tiểu bang Ohio vào cùng liên danh cho thấy Donald Trump muốn một có một ứng cử viên trẻ tuổi hơn, và là người có khả năng kết nối với cử tri thuộc tầng lớp lao động, đặc biệt là ở vùng Trung Tây. J.D. Vance cũng là người thuộc thế hệ thiên niên kỷ đầu tiên là ứng cử viên của một đảng lớn trong cuộc tranh cử tổng thống, đại diện cho sự thay đổi thế hệ trong nền chính trị Hoa Kỳ.”
Giáo sư Cayce Myers kết luận:
“Quá khứ và tuổi trẻ của J.D.Vance có thể sẽ dễ kết nối với cử tri. Phong cách bênh vực ông Trump và đảng Cộng hòa một cách tích cực của J.D. Vance trên mạng xã hội có thể là một chiến lược truyền thông quan trọng trong chiến dịch tranh cử có mức cạnh tranh cao độ này.”
Nhận định của Cayce Myers được nhiều người đồng ý. Tuy nhiên phải đợi đến ngày 5/11/2024, còn hơn 100 ngày nữa, chúng ta mới biết ông Donald Trump đã có chọn đúng không.
