Từ lâu, câu hỏi về sự khác biệt giữa con người và các loài linh trưởng khác, đặc biệt là tinh tinh, loài có chung gần 99% DNA với chúng ta, luôn là một đề tài hấp dẫn.
Mặc dù có bộ gen gần như giống hệt nhau, tinh tinh không xây dựng nên những nền văn minh, không tạo chiến tranh hay tạo ra những điệu nhảy TikTok. Vậy điều gì thực sự tạo nên sự khác biệt? Một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí JNeurosci đã mang đến một góc nhìn mới về vấn đề này.
Các nghiên cứu trước đây thường tập trung vào kích thước tổng thể của não, kích thước của các vùng não cụ thể hoặc số lượng tế bào thần kinh để so sánh não người với các loài động vật khác. Tuy nhiên, Giáo sư Rogier Mars, đồng tác giả của nghiên cứu và là giáo sư khoa học thần kinh tại Đại học Oxford, cho rằng để thực sự hiểu được sự khác biệt, cần phải xem xét cách thức tổ chức của não.
Ông chia sẻ với BBC Science Focus: “Triết lý của chúng tôi là nếu bạn muốn thực sự hiểu điều gì đang xảy ra, bạn cần kiểm tra cách bộ não được tổ chức.”
Nghiên cứu này sử dụng dữ liệu MRI công khai, tương tự như các bản quét được sử dụng trong bệnh viện, để tạo ra “bản thiết kế kết nối” của não bộ ở người, tinh tinh và khỉ macaque. Bản thiết kế này về cơ bản là bản đồ cho thấy mức độ kết nối giữa các vùng khác nhau trong não.
Một trong những vùng mà nhóm nghiên cứu dự kiến sẽ tìm thấy sự khác biệt là vỏ não trước trán, vùng não liên quan đến tư duy phức tạp, lập kế hoạch và ra quyết định. Vùng não này thường được gọi là “trung tâm nhân cách” của não bộ, đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh cảm xúc và hướng dẫn hành vi. Thoạt nhìn, đây có vẻ là nơi rõ ràng để tìm kiếm bản chất của con người. Và đúng như dự đoán, nghiên cứu cho thấy vùng này có mức độ kết nối cao hơn ở người so với các loài khác.
Tuy nhiên, Giáo sư Mars cho biết: “Vỏ não trước trán là nơi các nhà nghiên cứu thường tìm kiếm khi tìm kiếm thứ gì đó độc đáo của con người. Nhưng chúng tôi đã tìm thấy sự khác biệt ở nhiều nơi, đặc biệt là ở vỏ não thái dương, nằm ngay phía trên tai của bạn. Những vùng này dường như được kết nối với phần còn lại của não ở người nhiều hơn so với bất kỳ loài nào khác.”
Vỏ não thái dương đóng vai trò quan trọng trong việc xử lý thông tin cảm giác, đặc biệt là thị giác, thính giác và ngôn ngữ. Với bản chất xã hội và hợp tác cao của con người, không có gì ngạc nhiên khi những vùng này được kết nối phức tạp hơn trong não người. Giáo sư Mars giải thích: “Chúng ta là một loài rất xã hội và có tính hợp tác. Vì vậy, những đặc điểm đó có thể là động lực thúc đẩy những thay đổi mà chúng ta quan sát được.”
Tất cả những điều này cho thấy không có một công tắc xác định duy nhất nào khiến con người trở thành con người. Mặc dù một số người tin rằng một sự kiện tiến hóa then chốt đã đưa chúng ta lên vị trí thống trị, nhưng thực tế có thể phức tạp hơn. Giống như những người họ hàng không quá xa của chúng ta trên cây, chúng ta là kết quả của những thay đổi tiến hóa dần dần và sâu rộng đã định hình chúng ta theo thời gian. Như Giáo sư Mars đã nói: “Không có một điều lớn lao nào khiến chúng ta khác biệt; đó là một loạt những điều nhỏ nhặt.”
Nghiên cứu này mở ra một hướng đi mới trong việc tìm hiểu sự khác biệt giữa não người và não động vật. Bằng cách tập trung vào sự tổ chức và kết nối của não bộ, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về những yếu tố đã góp phần tạo nên sự độc đáo của con người.
https://www.sciencefocus.com/news/heres-how-your-brain-is-actually-different-from-an-apes
