Sự trỗi dậy của làn sóng “AI tự chủ” (sovereign AI) đang đặt ra câu hỏi về tương lai của trí tuệ nhân tạo toàn cầu. Liệu đây chỉ là một cơn sốt nhất thời, hay là một xu hướng tất yếu trong bối cảnh chính trị và công nghệ biến động? Bài viết này phân tích những yếu tố then chốt đằng sau xu hướng này, đặc biệt là sự suy giảm ảnh hưởng của Mỹ và mong muốn tự chủ công nghệ của các quốc gia khác.
Bóng ma Trump và sự thức tỉnh của Châu Âu
Chính quyền Trump, với những chính sách gây tranh cãi và sự can thiệp vào hoạt động của các công ty công nghệ Mỹ, đã vô tình tạo ra cú hích mạnh mẽ cho làn sóng “tự chủ công nghệ” trên toàn cầu. Châu Âu, vốn phụ thuộc nhiều vào các dịch vụ công nghệ của Mỹ, bắt đầu nhận ra sự mong manh của mình. Việc bổ nhiệm ủy viên phụ trách chủ quyền công nghệ, an ninh và dân chủ của EU là một minh chứng rõ ràng cho nỗ lực này. “Euro Stack,” một sáng kiến đầy tham vọng nhằm xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật số độc lập, được xem như lời đáp trả trực tiếp cho sự thống trị của các “gã khổng lồ” công nghệ Mỹ.
Bài học từ Ấn Độ và sự trỗi dậy của các mô hình địa phương
Không chỉ Châu Âu, nhiều quốc gia khác cũng đang tìm kiếm con đường tự chủ công nghệ của riêng mình. Ấn Độ, với hệ thống cơ sở hạ tầng kỹ thuật số “India Stack” và hệ thống nhận dạng sinh trắc học Aadhaar, đã trở thành hình mẫu cho nhiều quốc gia noi theo. Ngay cả Hà Lan, một đồng minh thân cận của Mỹ, cũng đã thông qua nhiều nghị quyết nhằm giảm sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp công nghệ Mỹ.
Vấn đề ngôn ngữ và văn hóa: Hạn chế của mô hình AI Mỹ
Một trong những nguyên nhân chính khiến các quốc gia muốn “dứt áo” khỏi mô hình AI của Mỹ chính là vấn đề ngôn ngữ và văn hóa. Các hệ thống AI hiện nay được huấn luyện phần lớn dựa trên dữ liệu từ thế giới nói tiếng Anh, đặc biệt là tiếng Anh Mỹ (American English). Điều này dẫn đến hiệu suất kém khi xử lý các ngôn ngữ và ngữ cảnh địa phương. Ngay cả các mô hình ngôn ngữ đa ngôn ngữ cũng gặp khó khăn với các ngôn ngữ không phải phương Tây. Ví dụ, một đánh giá về ChatGPT cho thấy kết quả trả lời các câu hỏi về chăm sóc sức khỏe bằng tiếng Trung và tiếng Hindi kém hơn nhiều so với tiếng Anh và tiếng Tây Ban Nha.
AI tự chủ: Cơ hội và thách thức
Xu hướng “AI tự chủ” mở ra cơ hội cho các quốc gia phát triển các mô hình AI phù hợp với ngôn ngữ, văn hóa và nhu cầu riêng của mình. Các mô hình ngôn ngữ nhỏ, chatbot và bộ dữ liệu được thiết kế cho các mục đích cụ thể và ngôn ngữ cụ thể có thể giải quyết những hạn chế của các hệ thống AI hiện tại. Tuy nhiên, sự can thiệp của chính phủ cũng đặt ra những lo ngại về kiểm duyệt và định hướng thông tin. Việc xác định ngôn ngữ và quan điểm nào được ưu tiên trong bộ dữ liệu huấn luyện có thể ảnh hưởng đến thế giới quan của mô hình AI.
Kết luận
Làn sóng “AI tự chủ” đang lan rộng toàn cầu, được thúc đẩy bởi sự suy giảm ảnh hưởng của Mỹ, mong muốn tự chủ công nghệ và những hạn chế của mô hình AI hiện tại. Đây là một xu hướng đáng chú ý, mang lại cả cơ hội và thách thức cho tương lai của trí tuệ nhân tạo. Liệu các quốc gia có thể xây dựng được những hệ thống AI vừa hiệu quả vừa tôn trọng sự đa dạng ngôn ngữ và văn hóa?
Thời gian sẽ trả lời.
https://www.technologyreview.com/2025/03/25/1113696/why-the-world-is-looking-to-ditch-us-ai-models
