Trong vài ngày qua, một sự việc nổi bật trong giới cầm bút làm nhiều người ngỡ ngàng. Đó là sự sụp đổ của NaNoWriMo, một cộng đồng sáng tạo đã từng là nguồn cảm hứng cho biết bao nhiêu cây bút trẻ, một tổ chức đã từng là sân chơi công bằng cho tất cả những ai đam mê viết lách, bất kể xuất thân hay trình độ.
NaNoWriMo, viết tắt của National Novel Writing Month (Tháng Viết Tiểu Thuyết Toàn Quốc), khởi đầu từ năm 1999 do một nhóm người yêu viết lách thành lập, và đến năm 2006 thì trở thành một tổ chức bất vụ lợi.
Trong hơn 20 năm, NaNoWriMo đã là nơi chắp cánh cho hàng ngàn cây bút nghiệp dư, khuyến khích họ viết 50,000 từ trong vòng một tháng 11. Một thử thách đầy tham vọng, nhưng cũng đầy hào hứng, giúp nhiều người biến giấc mơ viết lách thành hiện thực.
Người ta đến với NaNoWriMo không phải vì danh tiếng hay tiền bạc, mà vì niềm đam mê viết lách thuần túy. Chỉ cần viết được 50.000 từ trong vòng một tháng, bạn đã là người chiến thắng. Không cần bằng cấp, không cần kinh nghiệm, chỉ cần một trái tim yêu chữ và một ý chí kiên trì. Từ cuộc thi này, đã có những tác phẩm nổi tiếng được ra đời, như “Water for Elephants” (tạm dịch: “Nước cho Voi”) chẳng hạn.
Vậy mà, NaNoWriMo đã chính thức thông báo đóng cửa. Thông tin này như một gáo nước lạnh dội vào cộng đồng viết lách trực tuyến, khiến nhiều người không khỏi tiếc nuối và đặt ra câu hỏi: Điều gì đã dẫn đến sự sụp đổ của một tổ chức tưởng chừng vững mạnh như vậy?
Theo bà Kilby Blades, giám đốc điều hành tạm thời của NaNoWriMo, tổ chức này đã phải đối mặt với những khó khăn tài chính kéo dài. Nhưng, bên cạnh vấn đề tài chính, còn có một yếu tố khác, có lẽ còn quan trọng hơn, đã góp phần vào sự kết thúc này: đó là sự sụp đổ lòng tin.
Năm 2023, NaNoWriMo vướng vào một loạt tranh cãi liên quan đến việc xử lý các cáo buộc về hành vi không đúng mực của một quản trị viên diễn đàn. Cụ thể, người này bị tố cáo có hành vi xâm hại trẻ em trên một trang web khác. Mặc dù quản trị viên này cuối cùng đã bị cách chức, nhưng cách xử lý chậm trễ và thiếu minh bạch của NaNoWriMo đã gây ra sự phẫn nộ trong cộng đồng. Nhiều người cho rằng tổ chức này đã không đặt sự an toàn của trẻ em lên hàng đầu.
Chưa dừng lại ở đó, NaNoWriMo tiếp tục gây tranh cãi với tuyên bố về việc sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong sáng tác văn học. Tuyên bố này bị nhiều người cho là thiếu nhạy cảm và có phần ngụy biện cho việc sử dụng AI để sao chép ý tưởng. Sự việc này càng làm xói mòn niềm tin của cộng đồng vào NaNoWriMo.
Thay vì giữ vững lập trường, bảo vệ giá trị cốt lõi của việc sáng tạo bằng chính sức lực của con người, NaNoWriMo lại quyết định “đón đầu xu hướng” bằng cách cho phép người tham gia sử dụng AI để viết truyện. Không chỉ vậy, NaNoWriMo còn cho rằng việc chỉ trích công nghệ AI là một hình thức kỳ thị người khuyết tật và phân biệt giai cấp. Lập luận này, như chúng ta thấy, thật sự khó hiểu và khó chấp nhận.
Liệu việc sử dụng AI có thực sự giúp những người khuyết tật tham gia viết lách dễ dàng hơn? Hay nó chỉ đơn giản là một cái cớ để biện minh cho việc chấp nhận sự lười biếng và gian lận? Việc viết lách, dù bằng bất kỳ hình thức nào, đều đòi hỏi sự nỗ lực, sự sáng tạo và sự kiên trì. AI có thể là một công cụ hỗ trợ, nhưng không thể thay thế hoàn toàn con người.
Quyết định sai lầm này đã vấp phải sự phản đối kịch liệt từ cộng đồng viết lách. Nhiều tác giả nổi tiếng, từng gắn bó với NaNoWriMo, đã lên tiếng chỉ trích và tuyên bố rời bỏ tổ chức. Họ cảm thấy bị phản bội, bị lợi dụng và bị xúc phạm.
Kết quả là gì? NaNoWriMo mất đi sự ủng hộ, mất đi uy tín và cuối cùng, mất đi nguồn tài chính.
Bài học từ NaNoWriMo thật rõ ràng: Đừng bao giờ phản bội lý tưởng của mình, đừng bao giờ đánh mất niềm tin của những người ủng hộ mình. Sự thành công bền vững chỉ đến khi chúng ta trung thành với những giá trị cốt lõi, với những nguyên tắc đúng đắn. NaNoWriMo đã tự tay hủy hoại di sản của mình chỉ vì chạy theo một xu hướng nhất thời. Đây là một bài học đáng suy ngẫm cho tất cả chúng ta, không chỉ trong lĩnh vực văn chương, mà còn trong bất kỳ lĩnh vực nào của cuộc sống.
Sự ra đi của NaNoWriMo để lại một khoảng trống trong cộng đồng viết lách trực tuyến. Tuy nhiên, như chính NaNoWriMo đã thừa nhận, việc tìm kiếm một “nhóm viết” trực tuyến ngày nay đã dễ dàng hơn nhiều so với năm 1999. Hy vọng rằng, những người yêu viết lách sẽ tìm thấy những cộng đồng mới, nơi họ có thể chia sẻ niềm đam mê và tiếp tục hành trình sáng tạo của mình.
