NHỪ TỬ
Giờ đây, sẽ có một chút khó khăn khi bình luận về phim Everything Everywhere All at One (tựa tiếng Việt: Mọi thứ mọi nơi cùng một lúc; của bộ đôi đạo diễn Daniel Kwan và Daniel Scheiner.)
Khó, không phải vì độ khó hiểu của phim, mà khó vì phim vừa được cú “ăn ba” to nhất với giải Oscar cho Phim, Đạo diễn và Kịch bản gốc xuất sắc nhất, đặc biệt Dương Tử Quỳnh trở thành người châu Á đầu tiên thắng giải Oscar Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất. Tiếp tục là cú “càn quét” giải thưởng, khi bộ phim lần lượt đoạt các giải: Nam diễn viên phụ xuất sắc nhất, nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất, Biên tập xuất sắc nhất và Kịch bản gốc hay nhất.
Khi một bộ phim đoạt giải thưởng danh giá, được các nhà phê bình uy tín khen ngợi, thì rất khó cho những bình luận khách quan. Kiểu như khi chúng ta bình phẩm một nhan sắc không vương miện sẽ dễ dàng hơn là một nhan sắc đã mang trên đầu vương miện.
Tuy nhiên, đứng ở góc độ một khán giả xem phim bình thường, với tư cách độc lập thì đây không phải là bộ phim quá xuất sắc, hay tới mức “đốn tim” khán giả. Dĩ nhiên, nó không hề là một phim dở. Đây là một bộ phim đáng xem, vì nó rất thú vị, lôi cuốn khán giả từ cảnh đầu tiên cho đến cảnh cuối cùng.
Sự thú vị trước hết nằm ở cách kể chuyện. Cũng là câu chuyện gia đình, hay nói đúng hơn là câu chuyện “Giấc mơ Mỹ” của người Châu á, nhưng được kể theo phong cách hậu hiện đại. Không như phim Minari (của đạo diễn Lee Isaac Chung, đã mang đến vinh quang cho nữ diễn viên 73 tuổi người Hàn Quốc Youn Yuh-jung, khi đoạt giải Oscar năm 2021 cho giải Diễn viên phụ xuất sắc nhất) với ngôn ngữ hiện thực và trữ tình, thì phim Everything Everywhere All at Once lại có một ngôn ngữ ẩn dụ và hài hước.
Chuyện phim bắt đầu vào cái ngày mà Evelyn (Dương Tử Quỳnh) – một chủ tiệm giặt ủi, chuẩn bị cùng chồng là Waymond Wang (Quan Kế Huy) đến sở thuế thì cô con gái Joy Wang (Stephanie Hsu) xuất hiện. Joy dắt về nhà cô bạn gái Becky (Tallie Medel) để “ra mắt”, bởi đây không phải là bạn bè thông thường, mà là bạn tình. Việc này cũng đồng nghĩa với việc Joy công khai mình là người đồng tính. Evelyn gần như bị sốc nặng, cô không thể trình bày việc này với người cha già nua lẩm cẩm của mình. Và, khi “bộ ba” gia đình đối diện với nhân viên sở thuế hắc ám Deirdre Beaubeirdre (Jamie Lee Curtis) thì mọi chuyện trở nên bùng nổ, như cú nổ Big Bang của vũ trụ vậy.
Có nhiều bài review phim, nói rằng đây là bộ phim đề tài khoa học viễn tưởng với chủ đề đa vũ trụ. Nhưng theo chúng tôi, đây không phải là phim viễn tưởng, cái đa vũ trụ mà các nhà làm phim lập nên là một kiểu trò chơi với ngôn ngữ ẩn dụ trộn lẫn hài đen (black humor) Khi Joy hiện ra trong thế giới hiện tại với đứa con đồng tính thì cũng “ngay lúc đó” ở vũ trụ Alpha, Joy cũng lập tức biến thành Jobu Tupaki – một ác ma đã đi qua mọi cảnh giới đến mức không còn cảm xúc và sẽ tìm kiếm, tiêu diệt Evelyn trong một phiên bản khác. Khi Evelyn đối diện với nhân viên sở thuế hắc ám Deirdre, thì Deirdre trở thành kẻ xấu mà Evelyn phải tiêu diệt, dĩ nhiên là trong tương tác vũ trụ Alpha.
Những cú nhảy thoát khỏi hiện thực trần trụi. Những cú nhào lộn trong thế giới hư vô. Tất cả chỉ là sự phiêu lưu hay cuộc đào tẩu của tâm trí con người. Để trở thành một chủ tiệm giặt ủi, có mức thu nhập ổn định trên đất Mỹ, Evelyn đã trải qua rất nhiều công việc nặng nhọc mưu sinh. Từ việc vác biển quảng cáo ngoài đường phố tới phụ bếp trong nhà hàng. Evelyn cũng sống trong nhiều cảnh giới khác nhau, từ võ sư kungfu đến diễn viên điện ảnh, từ vai diễn đường phố tới vai diễn trên sân khấu kinh kịch.
Đa vũ trụ hay là tính chất đa nhiệm của con người, hay là đa nhân cách; đặc biệt là những người Châu á mưu sinh trên đất Mỹ. Họ phải lăn trải qua nhiều thân phận khác nhau. Nhưng điều cuối cùng mà họ mong muốn đạt được, chỉ đơn giản và bình dị là hạnh phúc gia đình. Gia đình là nơi chốn nương náu cuối cùng. Cuộc đời, đôi khi như là tính tất yếu của thống kê. Nhưng cuộc đời không phải lúc nào cũng rõ ràng rành mạch như những con số. Có những thứ không thể giải thích được. Cuộc đời là hư vô. Cuộc sống là vô nghĩa. Đó không phải là những cảm thức cao siêu, mà với những con người bình thường, khi đặt trong vòng xoáy “cơm áo gạo tiền” họ cũng nhận ra điều đó.
Cuộc sống là những vòng lặp và giả lập. Nhưng không chỉ có vậy. Nếu đẩy tới tận cùng hư vô thì con người ta sẽ chới với và tuyệt vọng. Trong bộ phim này, Wang đã nói một câu rất hay: “Tôi chẳng biết điều gì xảy ra nữa. Nhưng điều chắc chắn mà tôi biết là chúng ta phải tử tế. Chúng ta hãy tốt bụng, nếu có thể. Càng không biết cái quái quỷ gì sẽ xảy ra thì càng phải tử tế”.
Chính lòng tốt, tình yêu thương đã sắp xếp lại tâm trí con người, mà trước đây nó vốn như cái nồi đất sét đựng nước vậy. Khi Evelyn ngộ ra mọi thứ, mở lòng ra với đứa con đồng tính của mình, thì cái mớ hỗn độn đa vũ trụ dần hồi nguyên lại trong một thế giới nhất nguyên. Cho nên, có thể nói dù với phong cách làm phim hậu hiện đại, nhưng bộ phim vẫn mang tinh thần minh triết Phật giáo: “Hãy sống trong hiện tại. Bây giờ và ở đây”.
Cuối cùng, có thể nói vai Evelyn dường như là “đo ni đóng giày” cho chính Dương Tử Quỳnh. Cả cuộc đời diễn viên của bà, hay các phân mảnh diễn xuất hay nhất của bà, là để được ráp nối trong vai diễn này. Như thế càng phải phục tài anh em nhà Daniels. Vai ông chồng “nhu mì” của Quan Kế Huy cũng đáng được khen ngợi. Có thể nói Quan Kế Huy diễn xuất không hề lép vế trước một Dương Tử Quỳnh tiền bối. Thậm chí, diễn viên người Mỹ gốc Hoa, từng sinh ra và lớn lên ở Sài Gòn này còn đảm nhiệm vai trò “bọc lót” khá tốt cho bạn diễn. Nhưng sẽ thiếu sót, nếu không nói tới vai diễn tự nhiên mà xuất thần của Stephanie Hsu. Trong phim này, cô đã nhận được giải Nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất. Nhưng chắc chắn một điều tài năng của Hsu còn vươn xa hơn nữa.
