Một bài báo trên tờ The Atlantic nói về Nghịch lý Nỗ lực. Đây là một khái niệm tâm lý học chỉ ra rằng con người ta đôi khi lại thích thú với những việc khó khăn, thậm chí là gian khổ. Điều này nghe có vẻ phi lý, phải không? Ai lại muốn tự mình chuốc lấy khổ sở? Vậy mà, thực tế chứng minh điều ngược lại.
Bài báo dẫn chứng về cuộc đua marathon Comrades ở Nam Phi, nơi hàng ngàn người chạy đua trên quãng đường 89km, với nguy cơ không được hoàn thành nếu không về đích trong vòng 12 tiếng. Hình ảnh những vận động viên kiệt sức vẫn cố gắng bứt phá ở những mét cuối cùng, dù có thể thất bại, đã gây cho nhiều người ấn tượng mạnh. Họ không chạy vì danh vọng hay tiền bạc, mà vì một điều gì đó sâu thẳm hơn, một sự thỏa mãn đến từ chính nỗ lực vượt qua giới hạn bản thân.
Nghịch lý Nỗ lực không chỉ giới hạn ở những vận động viên marathon. Từ việc lắp ráp đồ nội thất IKEA cho đến việc giải đố Sudoku, chúng ta đều tìm thấy niềm vui trong việc chinh phục những thử thách, dù nhỏ bé.
Tác giả bài báo, Alex Hutchinson, nhắc đến nghiên cứu của Michael Inzlicht, một nhà tâm lý học xã hội tại Đại học Toronto, về “ý nghĩa của nỗ lực”. Inzlicht cho rằng nỗ lực không chỉ mang lại kết quả, mà chính quá trình nỗ lực đó cũng mang lại cảm giác hài lòng, giá trị và mục đích sống.
Nhưng tại sao lại như vậy? Có nhiều giả thuyết được đưa ra. Một số cho rằng phần thưởng đạt được sau những nỗ lực khó khăn sẽ ngọt ngào hơn. Một số khác lại cho rằng chúng ta tự huyễn hoặc bản thân tin rằng kết quả đáng giá hơn thực tế chỉ để biện minh cho công sức mình đã bỏ ra. Cũng có giả thuyết cho rằng chúng ta học được rằng nỗ lực sẽ dẫn đến kết quả tốt, và dần dần, bản thân nỗ lực đã trở thành một phần thưởng.
Có thể nói Nghịch lý Nỗ lực phản ánh một khía cạnh rất con người. Đó là khao khát được vượt qua chính mình, được trải nghiệm cảm giác chiến thắng, dù là chiến thắng trước một thử thách nhỏ bé. Nó cũng là cách chúng ta tìm thấy ý nghĩa trong cuộc sống, khẳng định giá trị bản thân. Cuộc sống sẽ nhàm chán biết bao nếu không có những thử thách để vượt qua?
Tuy nhiên, điều quan trọng là tìm được sự cân bằng. Nỗ lực tốt, nhưng không nên biến cuộc sống thành một chuỗi ngày đấu tranh không ngừng nghỉ. Chúng ta cần biết lựa chọn những thử thách phù hợp với khả năng, để vừa có thể trải nghiệm niềm vui chiến thắng, vừa không bị quá tải.
Giống như việc chạy marathon, nếu đặt mục tiêu quá cao ngay từ đầu, bạn có thể sẽ bỏ cuộc giữa chừng. Hãy bắt đầu từ những bước nhỏ, từng bước chinh phục những đỉnh cao mới. Và đừng quên tận hưởng quá trình, bởi vì đôi khi, hành trình quan trọng hơn đích đến.
