TRÙNG DƯƠNG
Sau khi tuyên thệ nhậm chức hôm 20/1/2025, TT Donald Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp rút Hoa Kỳ, một lần nữa, ra khỏi Thỏa hiệp Khí hậu Biến đổi đã được 196 quốc gia ký kết tại Paris năm 2015. Hiệp ước này nhằm đối phó với hiện tượng nhiệt hóa toàn cầu bằng việc cắt giảm lượng khí thải nhà kính qua việc đốt than, dầu và khí đốt tự nhiên.
Lần đầu Mỹ rút ra khỏi thỏa hiệp khí hậu là năm 2017 sau khi ông Trump đắc cử tổng thống nhiệm kỳ đầu. Quyết định của ông giáng một đòn mạnh vào những nỗ lực đối phó với hiện tượng nhiệt hóa toàn cầu trên khắp thế giới.
TT Trump cho rằng Hiệp định Paris là một trong những thỏa thuận quốc tế không phản ảnh các giá trị của Hoa Kỳ và “hướng tiền thuế của người Mỹ đến các quốc gia không yêu cầu hoặc không xứng đáng nhận hỗ trợ tài chính.”
Hoa Kỳ là một trong ba quốc gia gây ô nhiễm nặng nhất trên thế giới, sau Trung Hoa và trên Ấn độ, do đó sự góp mặt của Mỹ trong thỏa hiệp khí hậu là điều quan trọng, vì ngoài cam kết cắt giảm thán khí còn là việc tài trợ. Việc rút ra khỏi Thỏa hiệp Paris, bị nhiều giới cho là đã khiến Hoa Kỳ xa rời các đồng minh thân cận nhất của mình,
May mắn thay, trước tình thế này, tỷ phú kiêm chính trị gia Michael Bloomberg tuyên bố các tổ chức từ thiện của ông cùng các nhà tài trợ khí hậu khác sẽ tiếp tục đóng góp phần của Mỹ trong công cuộc bảo vệ môi trường.
Hiện tượng khí hậu biến đổi là gì?
Từ nhiều thập niên nay chúng ta đã nghe nhiều về hiệu ứng nhà kính. Giống như hơi nóng được giữ lại trong nhà kiếng để cây trồng trong đó đủ ấm đặng tăng trưởng trong mùa Đông, trái đất chúng ta có một lớp khí quyển bao quanh để giữ lại một phần hơi nóng mặt trời nếu không muôn loài sẽ bị cóng lạnh. Đó là tiến trình tự nhiên.
Tuy nhiên, trong vòng một thế kỷ qua, hiện tượng tự nhiên ấy đang bị đảo lộn vì các hoạt động kỹ nghệ và nông nghiệp ngày một gia tăng của con người, đã thải vào bầu khí quyển một lượng lớn khí độc chưa từng có so với các thế kỷ trước. Bên cạnh đó là nạn đốt rừng khẩn hoang cho nhu cầu chăn nuôi và trồng trọt để xuất cảng, mà cây cối vốn giúp hấp thụ bớt thán khí CO2. Thế quân bằng thiên nhiên do đấy đã bị đảo lộn.
Kết quả là trái đất bị bao quanh bởi một bầu thán khí dày đặc, khiến sức nóng mặt trời tới mặt đất không phản chiếu bớt ra ngoài không gian được mà, thay vì thế, ngấm vào nước biển, gia tăng sức nóng đưa tới nạn băng rã, nước biển ngày một dâng cao.
Trái đất, hành tinh duy nhất trong vũ trụ còn nuôi dưỡng được loài người chúng ta, ngày một nóng dần. Các nhà khoa học của cơ quan NASA ước tính là trái đất vào năm 2024 ấm hơn khoảng 2,65 độ F (1,47 độ C) so với nhiệt độ trung bình giữa thế kỷ 19 trong thời tiền kỹ nghệ hóa. Trong khi Thỏa hiệp Paris về thay đổi khí hậu đề ra các nỗ lực nhằm duy trì nhiệt độ của trái đất ở dưới 1,5 độ C.
Hậu quả của hiện tượng nhiệt hoá toàn cầu này là giông bão lớn bất thường, lụt lội, cháy rừng, hạn hán, mùa màng do đấy bị ảnh hưởng. Trong số những người đi xin tị nạn bên Âu châu, đa số đến từ các vùng bị hạn hán ở Phi Châu, bị bật rễ do cả chiến tranh lẫn khí hậu biến đổi. Những vùng ven biển, trong đó có Miami và các thành phố ven Vịnh Mexico và bờ Đông Bắc nước Mỹ, đã bắt đầu chứng kiến nước biển tràn vào thành phố. Theo dự đoán, nếu tình trạng này tiếp tục, vào năm 2100, toàn thành phố Miami sẽ chìm dưới nước biển, và nhiều vùng sẽ bị ngập mặn đến không còn cầy cấy được.
Đấy cũng có thể là số phận của thành phố Sài Gòn, trong khi vùng Đồng bằng Sông Cửu Long của Miền Nam thì bị nạn ngập mặn. Từ cuối năm 2014, tại cuộc hội thảo quốc tế tại Cần Thơ với chủ đề “Hạ tầng nước và các thách thức trong biến đổi khí hậu,” các chuyên gia đã đưa ra lời cảnh báo: 45% diện tích của vùng đồng bằng sông Cửu Long, nơi sản xuất hơn 50% sản lượng lúa gạo của cả nước, chưa kể những sản phẩm nông nghiệp và hải sản khác, sẽ bị ngập nước mặn vào năm 2030.
https://www.youtube.com/watch?v=SkAav67NYr4
Trở lại với nạn biến đổi khí hậu, cụm từ “tị nạn môi trường” hay “tị nạn khí hậu” đã xuất hiện từ nhiều năm nay, đặc biệt từ sau khi cuốn phim tài liệu “Climate Refugees” của nhà làm phim Michael P. Nash phát hành năm 2010 và đã nhận được vô số giải thưởng, mô tả tình trạng bật rễ của các nạn nhân bị ảnh hưởng của khí hậu biến đổi.
Làn sóng người tị nạn mới này đã dẫn tới tình trạng bất ổn chính trị tại những nước như Hoa Kỳ và Tây Âu như ta đã thấy gần đây, dẫn tới khuynh hướng đòi đóng cửa biên giới ngăn cản làn sóng người nhập cư của một số chính trị gia khuynh hữu.
Lãnh đạo tôn giáo lên tiếng cảnh báo
Quan tâm về môi trường và sự tồn vong của muôn loài trên trái đất không chỉ của riêng các chính phủ và các nhà khoa học. Hai vị lãnh đạo tinh thần quan trọng nhất của thế giới là Đức Giáo hoàng Francis và Đức Dalai Lama cũng đã từng lên tiếng nói lên mối quan tâm này.
Qua các giảng dạy cũng như phỏng vấn với báo chí của Ngài, Đức Dalai Lama dậy: “Hòa bình và sự sinh tồn trên trái đất như chúng ta vẫn biết đang bị đe dọa bởi hoạt động của con người thiếu gắn bó với các giá trị nhân bản. Sự tàn phá thiên nhiên và nhiên liệu là kết quả của sự ngu dốt, tham lam và thiếu tôn trọng đối với các sinh vật của trái đất. Sự thiếu tôn trọng này ảnh hưởng tới các thế hệ tương lai của nhân loại, là những người sẽ thừa hưởng trái đất đang bị suy thoái nếu hoà bình không trở thành hiện thực và sự tàn phá môi trường thiên nhiên tiếp tục với vận tốc hiện nay.”
Trong bài diễn văn tại Liên Hiệp Quốc ngày 25/9/2015, ba tháng trước khi Thỏa hiệp Paris về khí hậu biến đổi được ban hành, Đức Giáo Hoàng Francis gọi sự xúc phạm tới môi trường là một cái tội: “Bất cứ tổn hại nào tới môi trường là tổn hại tới nhân loại. Khủng hoảng môi sinh và sự tàn phá ở mức độ lớn lao tới hệ sinh hoá đa dạng có thể đe dọa tới sự hiện hữu của chính loài người vậy.”
Ngài cũng kêu gọi các chính phủ, tổ chức quốc tế, nói chung nhân loại, hãy cùng chung sức để giải quyết nạn khí hậu biến đổi do các sinh hoạt của con người gây ra.
Nguy cơ khí hậu thay đổi đang đe dọa tới sự tồn vong của muôn loài trên trái đất được nhiều giới công nhận. Hỗ trợ cho quan tâm này phải kể tới nỗ lực của cựu Phó Tổng thống Al Gore, qua việc thực hiện và phổ biến phim “An Inconvenient Truth” (Một sự thật phiền toái) trình bày các khám phá của các chuyên gia về khí hậu, nhằm thức tỉnh nhân loại về hiện tượng khí thải góp phần gây ra biến đổi khí hậu và axit hóa đại dương. [Độc giả tiếng Việt có thể vào đường dẫn này https://climatescience.org/vi/advanced-greenhouse-effect để tìm hiểu thêm.]
Cũng một năm trước khi Thỏa hiệp Khí hậu Biến đổi chính thức ra đời, nhà báo chuyên gia về môi trường Elizabeth Kolbert cho ra đời cuốn “The Sixth Extinction” (Cuộc đại tuyệt chủng lần thứ sáu) đã trở thành sách bán chạy nhất và được giải thưởng danh giá Pulitzer. Qua đó, bà đưa ra những bằng chứng cho thấy trái đất đang trong tiến trình đi tới cuộc đại tuyệt chủng lần thứ sáu do chính loài người gây ra bởi sự gia tăng tiêu thụ và sử dụng nhiên liệu hóa thạch một cách vô trách nhiệm. Lần đại tuyệt chủng thứ năm xảy ra cách đây 66 triệu năm, đã dẫn tới cuộc tuyệt chủng của giống khủng long và nhiều loài khác thời ấy.
Thoả hiệp Paris về khí hậu biến đổi
Sau gần ba thập niên làm việc, qua hàng chục hội nghị và vô số nghiên cứu khoa học công nhận hiện tượng nhiệt hóa toàn cầu gây nên tình trạng khí hậu biến đổi là có thật và đưa ra các đề án nhằm cứu vãn trái đất, vào năm 2015, toàn thể 196 quốc gia trong Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi khí hậu IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change), đồng thỏa thuận ký kết ban hành Hiệp định Paris nhằm đối phó với hiện tượng khí hậu biến đổi đe dọa sự tồn vong của nhân loại.
Tổ chức IPCC được thành lập với sự hỗ trợ của Tổng thống Cộng hòa Ronald Reagan và Phó Tổng thống George H.W. Bush vào năm 1988.
Các chính phủ, kể cả Trung Hoa là nước dẫn đầu trong danh sách xả thán khí nặng nhất hiện nay (25%) và Hoa Kỳ xếp hàng thứ hai (12.5%), cùng đồng ý với gần 200 thành viên của Thỏa hiệp Paris về một chương trình hành động.
Chương trình hành động có thể tóm tắt vào năm điểm chính: Thứ nhất, giữ nhiệt độ toàn cầu dưới 2 độ C, tức 3.6F, tốt nhất là ở mức 1.5C. Thứ hai, đây là thỏa hiệp toàn cầu đầu tiên và mỗi quốc gia cùng cam kết góp phần để đương đầu với hiện tượng khí hậu thay đổi. Thứ ba, đồng ý giới hạn thán khí “lồng kính” (greenhouse gases) sả ra do các hoạt động của loài người xuống mức mà cây cối, đất đai và đại dương có thể thu nhập tự nhiên bắt đầu vào khoảng từ năm 2050 tới 2100. Thứ tư, mỗi năm năm sẽ xét lại chương trình của mỗi quốc gia trong việc cắt giảm việc các cơ sở kỹ nghệ sả thán khí vào khí quyển. Và thứ năm, các nước giàu giúp các nước nghèo bằng cách đóng góp tài chính để giúp họ đáp ứng với hiện tượng khí hậu thay đổi, trong đó có các công trình khai triển hệ thống thu dụng năng lượng xanh, như gió và mặt trời.
Chính phủ của Tổng thống Barack Obama đã ký kết Thỏa hiệp Paris vào năm 2015. Theo đó, Hoa Kỳ cam kết giảm thán khí qua áp đặt hạn chế sả thán khí trên các cơ sở kỹ nghệ, hạn chế khai thác nhiên liệu rút ra từ lòng đất, đồng thời phát triển năng lượng xanh, cùng đóng góp tài chính để giúp các quốc gia kém hoặc đang phát triển đối phó với hiện tượng khí hậu biến đổi và phát triển các công trình kỹ nghệ năng lượng xanh.
Tuy nhiên, các biện pháp bảo vệ môi trường của thời Obama đã bị tháo gỡ khi ông Trump đắc cử tổng thống và rút Mỹ ra khỏi Thỏa hiệp Paris vào năm 2017. Khi đắc cử vào năm 2020, TT Joe Biden đã đưa Hoa Kỳ trở lại Thỏa hiệp Paris. Trước khi mãn nhiệm, TT Biden đã ký sắc lệnh cam kết Hoa Kỳ sẽ giảm thán khí 65% vào năm 2035.
Đầu năm nay, 2025, ông Trump lại một lần nữa gỡ bỏ các biện pháp bảo vệ môi trường của thời TT Obama do chính phủ của TT Joe Biden tái lập đầu năm 2021.
Tỷ phú Mỹ: Hỗ trợ thỏa hiệp khí hậu vẫn tiếp tục
Trước tình thế này, tổ chức nhân đạo Bloomberg Philanthropies do tỷ phú Michael Bloomberg thành lập, và nhiều cơ quan, đoàn thể khác, tuyên bố sẽ đảm bảo các nghĩa vụ tài trợ và báo cáo của Mỹ với ban điều hành thỏa hiệp biến đổi khí hậu của Liên hiệp quốc.
Cơ quan thiện nguyện Bloomberg cho biết cũng sẽ tiếp tục hỗ trợ America Is All In (AIAI) – một liên minh gồm các thành phố, tiểu bang, doanh nghiệp và các nhà lãnh đạo khí hậu cấp tiểu bang khác của Hoa Kỳ — trong nỗ lực thực hiện cam kết của Hoa Kỳ là vào năm 2035 sẽ giảm từ 61 đến 66% lượng khí thải so với mức năm 2005. Liên minh khí hậu AIAI được thành lập sau khi ông Trump rút Hoa Kỳ ra khỏi Thỏa hiệp Paris lần thứ nhất trong nhiệm kỳ đầu. Liên minh có sự tham gia của đại diện cho hai phần ba dân số Hoa Kỳ, 24 thống đốc tiểu bang và gần 350 thị trưởng cùng hàng ngàn tổ chức công và tư khác.
Liên minh khí hậu tuyên bố ngay sau khi ông Trump đắc cử cuối năm rồi là “sẽ không dao động trong cam kết đối mặt với cuộc khủng hoảng khí hậu, bảo vệ tiến trình của chúng ta và không ngừng tiến về phía trước. Bất kể thế nào, chúng ta sẽ đấu tranh cho tương lai mà người Mỹ đòi hỏi và xứng đáng, nơi cộng đồng, sức khỏe, môi trường và nền kinh tế của chúng ta đều phát triển mạnh mẽ. Chúng ta sẽ không quay lại.”
Tại Hội nghị thượng đỉnh thường niên về biến đổi khí hậu của Liên hiệp quốc cuối năm vừa qua tại Baku, Azerbaijan và tại Hội nghị thượng đỉnh thị trưởng kỳ thứ 20 năm rồi tại Brazil, đại diện của Liên minh Khí hậu Hoa Kỳ cũng khẳng định mạnh mẽ sự cam kết liên tục của Hoa Kỳ trong việc hợp tác với cộng đồng toàn cầu để đạt được các mục tiêu của Thỏa hiệp Paris trong việc giảm thán khí, tăng cường phát triển kỹ nghệ năng lượng xanh và đóng góp tài trợ các quốc gia nghèo trong việc đối phó với nạn khí hậu biến đổi.
Dưới, ông Bloomberg cam kết sẽ tiếp tục tài trợ phần trách nhiệm của Hoa Kỳ vào công trình đối phó với khí hậu biến đổi.
Ông Bloomberg giải thích lý do sự hỗ trợ của mình:
“Ngày càng có nhiều người Mỹ phải chịu cảnh cuộc sống bị tàn phá bởi các thảm họa do biến đổi khí hậu gây ra, như các vụ cháy rừng tàn phá đang hoành hành ở California. Đồng thời, Hoa Kỳ đang được hưởng lợi ích kinh tế từ năng lượng sạch, khi chi phí giảm và việc làm tăng ở cả các tiểu bang đỏ [nghiêng về đảng Cộng hòa] và xanh [nghiêng về đảng Dân chủ],” ông Bloomberg tuyên bố. “Người dân Mỹ vẫn quyết tâm tiếp tục cuộc chiến chống lại những tác động tàn khốc của biến đổi khí hậu.”
Cam kết của tỷ phú Bloomberg “sẽ đảm bảo rằng Hoa Kỳ không từ bỏ các cam kết quốc tế của mình trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu và mở rộng nền kinh tế năng lượng sạch của chúng ta,” Gina McCarthy, cựu cố vấn Khí hậu Quốc gia tại Tòa Bạch Ốc và đồng chủ tịch điều hành của Liên minh Khí hậu Hoa Kỳ cho biết. “
Nghiên cứu gần đây cho thấy các nỗ lực ứng phó với biến đổi khí hậu tại địa phương có khả năng cắt giảm lượng khí thải nhà kính của Hoa Kỳ tới 62 phần trăm trong thập niên tới. Ngay cả khi không có sự lãnh đạo của chính phủ liên bang, tiến trình đó vẫn có thể đóng góp đáng kể vào — và có thể đạt được — mục tiêu khí hậu của quốc gia là giảm phát thải từ 61 đến 66 phần trăm vào năm 2035, bà McCarthy cho biết.
Và vạch ra:
“Nếu chính quyền thực sự muốn nước Mỹ dẫn đầu nền kinh tế toàn cầu, trở nên độc lập về năng lượng và tạo ra việc làm có mức lương cao cho người Mỹ, năng lượng giá cả phải chăng và không khí sạch, thì phải tập trung vào việc phát triển ngành năng lượng sạch của chúng ta,” và giải thích: “Các công nghệ sạch đang giúp giảm chi phí năng lượng cho người dân trên khắp đất nước. Nếu chính quyền muốn cứng rắn với Trung Quốc, thì đừng trừng phạt các nhà sản xuất ô tô Hoa Kỳ và những người Mỹ chăm chỉ, qua việc trao chìa khóa xe [điện] sạch của chúng ta cho người Trung Quốc.
Bà McCarthy cho biết các nghiên cứu từ Trung tâm Phát triển Bền vững Toàn cầu của Đại học Maryland cho thấy hành động khí hậu trong nhiều năm qua từ các thành phố, tiểu bang, doanh nghiệp và các tổ chức địa phương khác của Hoa Kỳ có thể giúp Hoa Kỳ giảm 54-62% lượng khí thải nhà kính vào năm 2035, ngay cả khi không có các chương trình hành động khí hậu của liên bang.
Phân tích này cho thấy các tác nhân cấp dưới của Hoa Kỳ, như các thị trưởng, thống đốc, lãnh đạo cộng đồng, doanh nghiệp và các tổ chức phi liên bang khác, có thể đóng góp đáng kể và có khả năng đạt được các mục tiêu của Hoa Kỳ theo Thỏa hiệp Paris.
[TD2025-03]
Cùng một tác giả: https://www.toiyeutiengnuoctoi.com/category/tac-gia/a-to-h/trung-duong/
