BRIAN NGUYỄN KHÁNH VŨ
Trong văn hóa người Việt chúng ta bàng bạc khắp nơi, không khó để tìm thấy những lời dạy của tiền nhân về cách sống biết ơn những người làm thầy, về tinh thần tôn sư trọng đạo:
Một chữ cũng là thầy, nửa chữ cũng là thầy
Không thầy đố mày làm nên
Muốn sang thì bắc cầu kiều,
Muốn con hay chữ, phải yêu lấy thầy
Tháng năm dầu dãi nắng mưa,
Con đò tri thức thầy đưa bao người
Trong xã hội, từ thuở dựng nước, tiền nhân đã đặt người làm thầy vào vị trí rất cao trọng, chỉ sau vua, trong thứ tự Quân Sư Phụ. Với tôi, người làm thầy mang một thiên chức cao cả, vì người làm thầy có thể giúp định hình tương lai cho nhiều thế hệ tiếp nối.
Sinh ra và lớn lên trong một gia đình có thân mẫu là người cả đời chỉ biết đến phấn trắng, bảng đen, có thân phụ vừa là sĩ quan quân đội vừa là huấn luyện viên của Cục Chính Huấn, trực thuộc Tổng Cuộc Chiến Tranh Chính Trị, Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa, nên tình yêu dành cho việc giảng dạy đến với tôi thật tự nhiên, thật nhẹ nhàng.
Tôi tham gia giảng dạy từ khi còn là một sinh viên của trường Đại học Bách Khoa Saigon, trở thành một giảng viên của trường đại học này, và rồi lại tiếp tục tham gia giảng dạy Việt ngữ cho các thế hệ trẻ tại hải ngoại gần hai mươi năm qua. Dù đã quen với công tác này trong một thời gian dài nhưng tôi chưa bao giờ có suy nghĩ, dù chỉ trong thoáng chốc, có ngày tôi sẽ trở thành một huấn luyện viên võ thuật, dạy võ cho các em nhỏ dẫu tôi cũng đã theo đuổi tập luyện môn Hiệp Khí Nhu Đạo (Aikido) từ khi còn là một sinh viên đại học.
Người làm tôi thay đổi hoàn toàn suy nghĩ, cũng như dấn thân tham gia vào công tác mới mẻ này, là vị thầy đáng kính Đặng Thông Phong, người đã dành hết tâm huyết cuộc đời mình cho Aikido.
“Aikido là một kỹ thuật tự vệ và chiến đấu rất hiệu quả với đòn thế đa dạng. Những vệ sĩ ở Nhật Bản thường sử dụng Aikido khi bảo vệ các yếu nhân. Anh em phải chuyên cần luyện tập để có thể điều chỉnh sao cho phù hợp với bản thân, để có thể sử dụng đòn thế một cách hiệu quả nhất. Và nhất là anh em cần làm gương cho các môn sinh,” thầy thường nhắc nhở chúng tôi.
Đây cũng là điều mà ba tôi thường nhắc nhở các chị em tôi, “khi tụi con dạy con cái, cách thức hiệu quả nhất, hay nhất chính là làm gương sáng cho tụi nhỏ. Tụi nhỏ sẽ nhìn mà làm theo.”
Thật vậy, cuộc đời võ thuật của thầy Đặng Thông Phong là một tấm gương sáng chẳng những cho riêng tôi mà cho hàng ngàn môn sinh đã may mắn được đi theo thầy. Hãy cứ nhìn vào một vị đại võ sư tuổi nay đã ngoài 80, tuy lực đã phần nào bất tòng tâm, nhưng tâm huyết cống hiến cho Aikido vẫn sôi sục trong huyết quản, vì lời tuyên thệ trước tổ sư và môn phái, vì lời hứa danh dự với bào huynh của mình, mà đem lòng yêu mến Aikido. Xin hãy một lần đến với võ đường Tenshinkai để được nhìn thấy một cụ già, tuy tuổi đã vượt xa thất thập cổ lai hy, tuổi xưa nay hiếm, vẫn hăng say, ân cần chỉnh sửa đòn thế cho học trò, mà vững tâm, mà kiên trì trong việc tập luyện.
Những bài học thầy đã dạy
Ôn lại thời gian còn học với thầy, thì những bài học dưới đây lần lượt trở về trong tâm trí:
Biết ơn tiền nhân là bài học đầu tiên mà tôi được học.
Theo tôi đây là bài học bắt buộc mà thầy muốn tất cả các môn sinh phải thuộc nằm lòng. Bài học này được thường xuyên nhắc nhở qua những kỷ niệm thường niên, nhất là vào ngày truyền thống Tenshinkai. Trong các lời phát biểu của thầy, thầy luôn nhắc đến công lao và sự nghiệp của tổ sư Morihei Ueshiba. Thật cảm động và trang trọng khi chứng kiến một vị võ sư với mái tóc đã bạc trắng màu thời gian, quỳ cung kính dâng hương lên tổ sư. Theo tôi, chẳng có bài học nào sống động hơn, chẳng có ngôn từ nào có thể đẹp hơn về bài học biết ơn tiền nhân bằng hình ảnh này.
“Chúng ta có trách nhiệm gìn giữ những chứng tích lịch sử của môn phái mà tổ sư đã ưu ái dành cho Aikido Việt Nam,” thầy nhắc nhở anh em môn sinh.
“Thầy ở tuổi này, chẳng còn mưu cầu gì cho bản thân. Thầy cố gắng duy trì võ đường để anh em có nơi luyện tập, gìn giữ truyền thống và phát triển môn phái,” thầy tâm sự trong một dịp thầy trò có dịp hàn huyên. Tôi hoàn toàn cảm nhận được nỗi ưu tư của thầy tôi, nỗi ưu tư chưa làm tròn hết trách nhiệm, chưa trả đủ món nợ ân tình với tổ sư và vị thầy sáng lập Aikido Việt Nam, thầy Đặng Thông Trị, bào huynh của mình, dẫu cả cuộc đời thầy đã cống hiến trọn vẹn cho công cuộc phát triển môn phái.
Tính kỷ luật là bài học thứ hai mà tôi được học.
Cứ nhìn cách các môn sinh ngồi ngay hàng thẳng lối, cách các môn sinh chào nhau trong tinh thần tương kính, ta có thể dễ dàng nhận ra tính kỷ luật đã được thiết lập và duy trì tại tất cả võ đường trực thuộc hệ phái Tenshinkai. Hãy quan sát cách các môn sinh tuy tuổi còn rất nhỏ nghiêm trang cúi chào tổ sư trước khi lên sân hay rời sân, cách thức các em kính cẩn đưa cả hai tay lãnh nhận đai và văn bằng, chúng ta không khó để nhìn ra bài học mà thầy muốn rèn luyện cho tất cả môn sinh.
Tính kỷ luật là yếu tố hết sức quan trọng, nhất là khi hướng dẫn đòn thế cho các em còn nhỏ tuổi, vì một sai sót nhỏ, dù do bất cẩn, có thể dẫn đến chấn thương, hay gây ra tâm lý e sợ, hoang mang trong các em hoặc sẽ tạo ra một nền tảng kỹ thuật cơ bản sai lệch cho các em. Thực tế cho thấy một đứa trẻ có tính kỷ luật sẽ cẩn thận hơn trong việc học, chuẩn bị chu đáo hơn cho các kỳ thi. Một đứa trẻ kỷ luật của ngày hôm nay sẽ dễ dàng hơn để trở thành một kỹ sư có trách nhiệm mai sau trong công việc, một y tá, một bác sĩ tận tụy với bệnh nhân, hay một người thầy hết lòng vì học sinh. Quốc gia hưng thịnh khi có những công dân gương mẫu, kỷ luật làm rường cột.
Sự tự tin là bài học thứ ba mà thầy truyền đạt cho tôi.
Vào đầu mỗi buổi học, thầy thường yêu cầu hai môn sinh, thường là ở đẳng cấp huyền đai, xung phong ra sân trình bày lại những kỹ thuật mà thầy đã dạy trong các buổi học trước. Điều tưởng chừng đơn giản này có lẽ đã làm cho rất nhiều môn sinh, trong đó có tôi, lo lắng, hay e ngại. Lo lắng vì không biết mình có nhớ đòn thế không, e ngại vì sợ rằng mình có thể thực hiện sai kỹ thuật trước mặt thầy và bạn bè đồng môn. Sự tự tin sẽ được xây dựng, lòng quyết đoán sẽ được hình thành từ những bài tập tưởng chừng như đơn giản đó.
Việc tham gia các buổi biểu diễn Aikido, theo thiển ý của tôi, cũng không nằm ngoài bài học này. Ngoài việc chúng ta có thể kiểm chứng những gì mình đã học, thì sự tự tin là điều bắt buộc phải có, khi chúng ta trình diễn trước mặt thầy, các bạn bè đồng môn, các quan khách, các phụ huynh và nhất là trước mặt các môn sinh, những học trò mà chúng ta chăm sóc, hướng dẫn.
Một kỷ niệm đáng nhớ
Với tôi, luôn luôn là một điều thú vị và phấn khích khi được trực tiếp xem thầy biểu diễn những kỹ thuật điêu luyện trong những dịp lễ lớn của môn phái như ngày Giỗ tổ, ngày truyền thống đầu năm Tenshinkai, hay trong những dịp kỷ niệm như ngày Giỗ thầy Đặng Thông Trị, vị khai sáng Aikido tại Việt Nam, cũng là bào huynh của thầy, dẫu tôi đã có may mắn được tập luyện dưới sự hướng dẫn, dạy bảo của thầy hàng tuần.
Nhìn những bước di chuyển nhẹ nhàng, thanh thoát nhưng lực kết thúc đòn thế đầy uy lực khiến chẳng những riêng tôi mà tất cả khán giả đều trầm trồ, thán phục khi chứng kiến thầy quật ngã những môn sinh cao lớn, khỏe hơn, trẻ hơn vài chục tuổi. Một đôi lần tôi may mắn được gọi ra làm uke cho thầy. Khi thấy tôi có ý nắm tay thầy không chặt, thầy cười nhẹ nhàng trách “Nắm mạnh vô, sợ làm ông già đau hả?” Tôi chắc chắn tất cả anh em môn sinh đều dễ dàng nhận ra kỹ thuật tuyệt vời hòa với nội công thâm hậu nếu chí ít một lần được làm uke cho thầy, dù thầy đã ở vào lứa tuổi khá cao.
Trong nhiều năm làm võ sinh hay trong vai trò huấn luyện viên của võ đường sau này, tôi rất nhiều lần vì công ăn việc làm đã không thể sắp xếp để tháp tùng thầy trong những chuyến đi biểu diễn hay huấn luyện tại các tiểu bang xa nhà hay đến các nước như Việt Nam, Anh quốc hoặc Nhật Bản.
“Tuổi thầy nay đã cao, đây có thể là chuyến đi tập huấn xa nhà cuối cùng của thầy,” thầy đã tuyên bố trước toàn thể môn sinh tại đạo đường trung ương Tenshinkai, khi nhận lời mời sang chấm thi huyền đai cho một võ đường bên Úc châu. Và tôi không thể nào cho phép mình một lần nữa vuột mất cơ hội duy nhất còn lại trong cuộc đời làm môn sinh của mình.
Tôi thật sự hạnh phúc với quyết định này. Đi theo thầy để một lần nữa được chính thức xem thầy biểu diễn những kỹ thuật điêu luyện. Đi theo thầy để được một lần nữa nghe thầy giảng dạy lại những kỹ thuật cơ bản, mềm mại, uyển chuyển nhưng đầy uy lực của môn phái Tenshinkai mà đôi khi tôi vì lý do này lý do khác vẫn chưa nhìn ra sự tinh tế trong những đòn thế. Đi theo thầy để được có cơ hội gần gũi, nghe thầy chia sẻ những kỷ niệm, những dự tính cho Tenshinkai trong tương lai. Đi theo thầy để được tận mắt nhìn thấy sự yêu mến, kính trọng thầy của các môn sinh phương xa, qua đó tôi có thể hiểu ra, nhận ra rõ ràng hơn sự may mắn của việc được thầy chỉ dạy hàng tuần mà cuyên cần tập luyện hơn.
Thay cho lời kết
Tôi khắc trong tâm những chia sẻ của thầy về ước muốn xây dựng một nhà thờ tổ, nơi thầy có thể lưu lại những hình ảnh, những kỷ vật, lưu lại một quá khứ hào hùng, đáng trân trọng của lịch sử hình thành và phát triển Aikido tại quê nhà mà trọn cuộc đời thầy đã dâng hiến, gắn bó.
Tôi mạn phép chia sẻ lại, có lẽ với tất cả anh chị em đồng môn, trong bài viết ngắn ngủi này thay cho lời kết.
3/8/2024
Brian Nguyễn Khánh Vũ
Layout 4 trang
