Theo một bài báo đăng trên tạp chí Newsweek vào ngày 21/4/2025, do phóng viên Micah McCartney thực hiện, có tin cho rằng Việt Nam có thể sắp hoàn tất một thỏa thuận mua máy bay chiến đấu F-16 Fighting Falcon từ Hoa Kỳ.
Nguồn tin và tính xác thực
Một báo cáo được công bố thứ Sáu tuần trước bởi trang web phân tích quốc phòng 19FortyFive có trụ sở tại Hoa Kỳ. Theo 19FortyFive, tin này đến từ nhiều nguồn tin giấu tên trong ngành công nghiệp quốc phòng Hoa Kỳ, cũng như một cựu quan chức chính phủ Hoa Kỳ am hiểu về các cuộc đàm phán. Báo cáo này cho biết Việt Nam dự kiến sẽ mua ít nhất 24 chiếc F-16 sau các cuộc thương lượng kéo dài.
Tuy nhiên, Newsweek cũng cho biết đã gửi yêu cầu bình luận tới Bộ Ngoại giao Trung Quốc và Lầu Năm Góc qua email nhưng không đề cập đến việc đã nhận được phản hồi hay chưa. Do đó, tin này vẫn nên được xem là chưa được xác nhận chính thức vào thời điểm hiện tại.
Tại sao thương vụ này quan trọng?
Nếu thương vụ này trở thành hiện thực, thì đây sẽ là thỏa thuận quốc phòng lớn nhất được ký kết giữa Hoa Kỳ và Việt Nam kể từ khi Washington dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận bán vũ khí sát thương cho Hà Nội vào năm 2016.
Việc mua F-16 sẽ đưa Việt Nam trở thành chính phủ thứ năm trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương sở hữu loại máy bay chiến đấu này. Động thái này diễn ra trong bối cảnh các quân đội trong khu vực đang tìm cách tăng cường năng lực của mình giữa lúc căng thẳng lãnh thổ với Trung Quốc, dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Tập Cận Bình, đang gia tăng.
Đặc điểm của F-16 và phi đội hiện tại của Việt Nam
Một câu hỏi có thể đặt ra là: Tại sao lại chọn F-16, một loại máy bay đã có gần 50 năm phục vụ? Mặc dù F-16 có thể bị coi là thua kém so với các máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm hiện đại hơn mà Trung Quốc và các đối tác của Mỹ như Nhật Bản, Hàn Quốc đang triển khai, phiên bản nâng cấp Block 70/72 vẫn được xem là một lựa chọn rất có năng lực và hiệu quả về mặt chi phí. Nó cung cấp sức mạnh không quân hiện đại với mức giá phải chăng hơn.
Hiện tại, phi đội máy bay chiến đấu của Việt Nam phần lớn bao gồm các máy bay do Nga sản xuất, như loại Sukhoi Su-27 thế hệ thứ tư tương đối rẻ tiền và biến thể nâng cấp của nó là Su-30MK2V. Việc bổ sung F-16 sẽ là một bước đi đáng kể trong việc đa dạng hóa và hiện đại hóa không quân Việt Nam.
Bối cảnh quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ – Trung Quốc
Thương vụ này lần đầu tiên được hãng tin Reuters đề cập, dựa trên các nguồn tin quen thuộc với các cuộc đàm phán diễn ra sau chuyến thăm Việt Nam năm 2023 của cựu Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden, chuyến thăm đã nâng cấp quan hệ song phương lên cấp độ ngoại giao cao nhất.
Việt Nam đã và đang tìm cách cân bằng một cách cẩn trọng mối quan hệ của mình với siêu cường láng giềng Trung Quốc – đối tác thương mại lớn nhất – và Hoa Kỳ, một đối tác thương mại quan trọng khác và là đối trọng chiến lược với Bắc Kinh trong khu vực.
Tranh chấp lãnh thổ giữa Việt Nam và Trung Quốc tập trung vào các yêu sách chồng lấn ở Biển Đông, ví dụ như đối với Quần đảo Hoàng Sa (mà bài báo gọi là Paracel Islands), nơi Trung Quốc đã chiếm đóng từ tay chính quyền Việt Nam Cộng hòa sau một cuộc hải chiến năm 1974.
Ngoài ra, cũng cần nhắc lại những căng thẳng giữa Viêt Nam và Trung Quốc gần đây:
- Tháng Ba năm 2024: Trung Quốc đơn phương công bố đường cơ sở lãnh hải mới ở Vịnh Bắc Bộ, dẫn đến sự phản đối công khai hiếm hoi từ các quan chức Việt Nam, cho rằng động thái này vi phạm thỏa thuận hiện có.
- Tháng Mười (năm trước đó, tức 2024 theo bối cảnh bài báo): Việt Nam lên án lực lượng Trung Quốc đã lên tàu và hành hung dã man các ngư dân hoạt động gần Hoàng Sa, cũng như tịch thu hải sản của họ. Bắc Kinh đã bác bỏ khiếu nại này.
Quan điểm từ chuyên gia và bối cảnh khu vực
Một báo cáo gần đây do ông Cheng Hanping, nghiên cứu viên cao cấp tại Đại học Nam Kinh, Trung Quốc, đồng tác giả. Ông Cheng nhận định rằng Hoa Kỳ, kể từ thời chính quyền Trump, đã tiếp tục chiến lược kiềm chế đối với Trung Quốc, xây dựng các liên minh chiến lược với các quốc gia liên quan, bao gồm một số nước láng giềng của Trung Quốc, để phát triển và củng cố mối quan hệ, đồng thời tích cực can thiệp vào một số vấn đề phát triển khu vực nhằm kìm hãm sự phát triển kinh tế và ảnh hưởng quốc tế của Trung Quốc.
Nhìn vào bối cảnh rộng hơn trong khu vực, cả Đài Loan và Philippines đều đã có những động thái nâng cấp quân sự. Đầu tháng 4 năm 2025, Đài Loan đã nhận lô F-16 mới đầu tiên trong tổng số 66 chiếc đặt hàng từ Mỹ, bổ sung vào phi đội khoảng 140 chiếc hiện có. Trung Quốc, vốn coi Đài Loan là lãnh thổ của mình, đã nhiều lần lên án thương vụ này. Còn Philppines cũng đã được Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ phê duyệt thương vụ bán 20 chiếc F-16 và thiết bị liên quan trị giá gần 5,6 tỷ USD. Nếu được Quốc hội Mỹ thông qua, đây sẽ là thương vụ mua sắm quốc phòng lớn nhất trong lịch sử Philippines. Giống như Việt Nam, Philippines cũng có tranh chấp kéo dài với Bắc Kinh ở Biển Đông và đã phải đối mặt với các hành động ngày càng quyết liệt từ Trung Quốc như dùng vòi rồng và đâm va tàu.
Kết luận
Tóm lại, tin Việt Nam có thể mua máy bay F-16 của Mỹ, dù chưa được xác minh độc lập, đang thu hút sự chú ý. Nếu thành sự thật, đây không chỉ là một bước tiến lớn trong quan hệ quốc phòng Việt – Mỹ mà còn có thể là một yếu tố thay đổi đáng kể trong cán cân sức mạnh và chiến lược an ninh tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng gia tăng ở Biển Đông. Chúng ta sẽ cần theo dõi thêm các thông tin chính thức từ các bên liên quan để xác nhận về thương vụ tiềm năng này.
Nguồn: https://www.newsweek.com/vietnam-us-f-16-sale-china-xi-jinping-2061991
