Có nhiều lý do khiến tốc độ tăng trưởng bán lẻ vẫn còn chưa đạt kỳ vọng. Ông Trương Đắc Nguyên, trưởng bộ phận phân tích Chứng khoán Tiên phong (TPS), cho rằng mặc dù thu nhập hộ gia đình tại Việt Nam tăng những năm gần đây, song giá hàng hóa và dịch vụ cũng tăng tương ứng khiến sức mua thực tế không được cải thiện đáng kể.
Thu nhập và niềm tin cải thiện thu nhập trong tương lai quyết định lớn đến sức mua. Song làn sóng thay nhân sự diễn ra từ 2023 đến nay, đặc biệt trong các ngành công nghệ, tài chính và sản xuất công nghiệp làm gia tăng lo ngại về triển vọng việc làm và thu nhập dài hạn.
Ông Nguyễn Anh Đức, chủ tịch Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam, tính toán mục tiêu tăng trưởng GDP là 8% thì tăng trưởng thương mại bán lẻ cần tối thiểu 12%.
Nhiều năm gần đây, thương mại, dịch vụ và bán lẻ thường đóng góp khoảng 55 – 60% vào tổng GDP, riêng TP.HCM đóng góp mức 65% hoặc hơn.
Để tăng tốc độ phục hồi, ông Đức cho biết cần tác động đầu tiên tới niềm tin người tiêu dùng. Việt Nam từng là quốc gia có chỉ số niềm tin người tiêu dùng cao nhất Đông Nam Á, nhưng hiện nay không được như vậy.
“Chúng ta có mức lương tối thiểu, nhưng chưa có khái niệm mức lương đủ sống“, ông Đức cho rằng người dân tăng thu nhập sẽ thúc đẩy niềm tin tiêu dùng cá nhân. Còn với góc độ niềm tin tiêu dùng của doanh nghiệp, ông Đức cho rằng cần tạo dựng bằng cách củng cố “sức khỏe” của họ.
Nhiều chuyên gia từng đánh giá giảm 2% thuế giá trị gia tăng (VAT) giúp người dân tiết kiệm được một khoản chi phí, từ đó tăng tiêu dùng.
Tuy nhiên, cũng có quan điểm cho rằng giảm 2% VAT thực chất không ảnh hưởng quá nhiều đến quyết định mua sắm trong bối cảnh niềm tin tăng trưởng thu nhập còn hạn chế. Chưa kể, mua sắm ở chợ truyền thống vẫn còn chiếm phần lớn, nhưng việc giảm VAT lại không được nhắc đến nhiều ở khu vực này.
“Có tín hiệu tích cực từ chính sách hỗ trợ như việc tăng lương cơ sở hay giảm VAT trong việc cải thiện sức mua, nhưng tăng trưởng thực vẫn dưới kỳ vọng“, chuyên gia Trương Đắc Nguyên cho rằng những chính sách này đóng vai trò hỗ trợ ngắn hạn, nhưng chưa đủ để tạo ra sự thay đổi đáng kể trong tâm lý tiêu dùng và tốc độ phục hồi của thị trường.
Ông Huỳnh Hoàng Phương, cố vấn mảng quản lý gia sản của công ty chuyên tư vấn đầu tư và quản lý tài sản FIDT, lưu ý làn sóng sa thải không chỉ diễn ra ở nhiều doanh nghiệp dưới tác động của sự phát triển công nghệ, mà quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy nhà nước cũng sẽ có một lực lượng lao động bị mất việc.
“Cả hai quá trình này về dài hạn là tốt khi giúp năng suất lao động của khu vực nhà nước và doanh nghiệp tăng lên, yếu tố quan trọng nhất để vượt khỏi bẫy thu nhập trung bình. Song trong ngắn hạn, sẽ có tác động nhất định tới sức mua“, ông Phương nhìn nhận.
Hiện vẫn chưa có báo cáo, đánh giá chính thức nào để đánh giá tác động toàn diện quá trình này trong ngắn hạn. Bởi nhiều người mất việc, nhưng lại có những khoản trợ cấp tương đối nên thường phải chia các kịch bản để đánh giá.
Song ông Phương dự báo tiêu dùng khó hồi phục mạnh đầu 2025 có thể khiến tiêu dùng thật (loại trừ lạm phát) khó tăng trưởng vượt trội năm nay.
