Từ lâu, câu hỏi về sự tồn tại của sự sống ngoài Trái Đất, đặc biệt là sự sống thông minh, luôn là một đề tài hấp dẫn và đầy bí ẩn. Gần đây, một nghiên cứu mới đã thách thức quan điểm truyền thống về sự tiến hóa của loài người, mở ra những hy vọng mới về khả năng vũ trụ có thể tràn ngập sự sống hơn chúng ta tưởng.
Trong nhiều thập niên, giới khoa học đã tin vào mô hình “bước khó” (hard steps) do nhà vật lý lý thuyết người Úc Brandon Carter đề xuất năm 1983. Mô hình này cho rằng sự sống thông minh trên Trái Đất là kết quả của một chuỗi các sự kiện hiếm hoi, như sự phát triển của tế bào phức tạp và quá trình quang hợp tạo oxy. Nói cách khác, sự tồn tại của chúng ta là một may mắn hiếm có trong vũ trụ.
Tuy nhiên, một nhóm các nhà khoa học tại Đại học Penn State đã đưa ra một lập luận mới, cho rằng sự sống thông minh không phải là điều quá khó xảy ra. Nghiên cứu của họ, được công bố trên tạp chí Science Advances, đã chỉ trích mô hình “bước khó” và đề xuất một cách nhìn khác.
Vậy, điểm khác biệt cốt lõi giữa hai quan điểm này là gì?
Theo Carter, Trái Đất đã gặp may mắn đặc biệt. Thông thường, sự sống thông minh cần một thời gian rất dài để phát triển trên một hành tinh, đến mức ngôi sao chủ của nó có thể đã cháy hết trước khi quá trình tiến hóa hoàn tất. Lý do sự sống thông minh hình thành chậm như vậy, theo ông, là do phải đáp ứng được các “bước khó”.
Nghiên cứu mới lại cho rằng, khi Trái Đất vượt qua từng cột mốc cần thiết cho sự sống thông minh, khả năng nó đạt đến cột mốc tiếp theo lại tăng lên. Nói cách khác, sự sống thông minh là kết quả tất yếu của một môi trường sống phù hợp, chứ không phải là một cú đột phá may mắn. Như Jennifer Macalady, đồng tác giả nghiên cứu, giải thích: “Sự sống có thể đã xuất hiện rất nhanh chóng ngay khi nhiệt độ phù hợp cho sự ổn định của các phân tử sinh học và nước lỏng.”
Vậy, loài người chúng ta xuất hiện khi nào? Theo nghiên cứu, Trái Đất chỉ trở nên phù hợp cho sự sống của con người kể từ khi oxy tăng lên lần thứ hai trong khí quyển, khoảng 0,5 tỷ năm trước. Điều này có nghĩa là con người không thể tiến hóa trên Trái Đất trước thời điểm tương đối gần đây đó. Về cơ bản, chúng ta đã tiến hóa ngay khi có thể.
Đây là một sự thay đổi quan trọng trong cách chúng ta nhìn nhận về lịch sử sự sống. Theo Macalady, sự tiến hóa của các loài như con người là “sự tương tác giữa sự sống và môi trường của nó,” mở ra những hướng nghiên cứu mới thú vị trong hành trình tìm hiểu nguồn gốc và vị trí của chúng ta trong vũ trụ.
Tuy nhiên, để khẳng định chắc chắn về mức độ hiếm hoi của sự sống thông minh trong vũ trụ, chúng ta cần thêm nhiều nghiên cứu. Các nhà khoa học cần tiếp tục quan sát các hành tinh khác để xem có bao nhiêu hành tinh có các điều kiện tương tự Trái Đất. Họ cũng cần nghiên cứu sâu hơn về lịch sử Trái Đất để xác định chính xác khi nào môi trường bề mặt trở nên thuận lợi cho từng “bước khó” được đề xuất.
Tóm lại, nghiên cứu mới này đặt ra một câu hỏi lớn: Liệu con người chúng ta là một sản phẩm ngẫu nhiên của vũ trụ, hay là kết quả tất yếu của một hành tinh sống?
Câu trả lời sẽ không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về vị trí của mình trong vũ trụ bao la, mà còn mở ra những triển vọng mới trong việc tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất.
